وبلاگ تخصصی مهندسین مرتع و آبخیزداری

کاسنی            Cichorium intybus

گیاهی علفی و پایا دارای ساقه ای به ارتفاع 5/2 متر که ریشه های قطور و درون آن شیرابه ای شیری رنگ جریان دارد. برگ های متناوب و پوشیده از تارهای فراوان و گلهای آن به رنگ آبی و در تابستان از تیر تا شهریور ظاهر می گردد. گلها با طلوع آفتاب باز می شوند و در غروب یا هوای مه آلود به صورت ناشکفته جلوه می‌کنند. پرورش کاسنی احتیاج به مراقبت زیادی ندارد و بیشتر بصورت وحشی می روید.

مواد مؤثره : گلیکوزید تلخ (شیکورین یا سیکورین) و املاح (سولفاتها، فسفاتهای سدیم، منیزیم، پتاسیم، نیترات پتاسیم)، انیولین، قندهای مختلف، موسیلاژ، کمی تانن، ویتامین ث. 

خواص درمانی : مقوی معده، مفید برای امراض کبدی (حرارت صفراوی، نوسازی یاخته های کبدی)، تقویت کننده عمومی بدن، تصفیه کننده خون، مفید برای درد مفاصل، زیادکننده شیر مادران، درمان یرقان، کاهش دهنده چربی خون.

روش استفاده : قسمت مورد استفاده : برگ، گل و ریشه به شکل دم کرد .

ریشه کاسنی + دانه و برگ شوید + شاهتره + لیمو عمانی : کاهش چربی خون

عوارض جانبی: در مورد مصرف کاسنی عارضه جانبی علمی و مطالعه شده گزارش نشده اما استفاده طولانی مدت باعث کاهش فشار خون می شود که با قطع دارو برگشت پذیر است و در منابع قدیمی توصیه شده که مصرف کاسنی از بین برنده پرز یا مخاط معده می باشد.

داروها : پودرهای تقویت کننده جنرال تونیک، قرص کاهش چربی خون (آنتوم)

سنبل الطیب یکی از قدیمی ترین گیاهان دارویی در ایران است که از دیر باز از آن برای مصارف گوناگون درمانی استفاده شده است.نام علمی این گیاه valeriana Officinalis است .
سنبل الطیب گیاهی است علفی و چند ساله که ساقه آن به طور عمودی تا ارتفاع دو متر بالا می رود . این گیاه به صورت وحشی در جنگل های کم درخت ، در حاشیه جویبارها و گودال ها در بیشتر مناطق آسیا و ایران می روید .
سنبل الطیب دارای بویی مطبوع است و گربه بوی این گیاه را از فاصله دور تشخیص داده ، به طرف آن می رود و به همین خاطر از قدیم به آن علف گربه نیز می گویند.
گلهای سنبل الطیب به رنگ سفید یا صورتی و به صورت خوشه ای است .قسمت مورد استفاده این گیاه ریشه آن است و معمولا از ریشه گیاهی که بیش از سه سال عمر دارد استفاده می شود .سنبل الطیب پس از خشک شدن به رنگ قهوه ای در می آید . طعم آن تلخ ولی خوشبو و معطر است و عطر آن پس از خشک شدن بیشتر می شود .
ریشه سنبل الطیب حاوی یک درصد اسانس است . این اسانس درریشه تازه بیشتر است و به تدریج که ریشه خشک می شود مقدار اسانس آن کاهش یافته ولی بوی آن قوی تر می شود . اسانس تازه به رنگ سبز مایل به زرد است ولی در اثر ماندن غلیظ میشود . تاثیر دارویی ریشه تازه این گیاه سه برابر خشک شده آن است.
سنبل الطیب باید در حرارت کم خشک شود زیرا در حرارت بالا تمام اثر دارویی آن از بین می رود.
خواص دارویی ریشه سنبل الطیب بسیار زیاد است. یکی از مهمترین خواص دارویی آن خاصیت ضد اسپاسم و آرام بخش بودن آن است. این گیاه با داشتن خاصیت ضد تشنجی، در رفع ناراحتی های عصبی وکاهش صرع مفید است. سنبل الطیب سردردهای میگرنی را برطرف می کند . استفاده از این گیاه برای رفع درد معده وگاز معده توصیه می شود. خوشبو کننده دهان است و سکسکه مداوم را از بین می برد .
برای تهیه گرد سنبل الطیب ریشه سنبل الطیب را خرد و بعد خشک می کنند . سپس آن را آسیاب کرده و از الک ریز رد می کنند . این گرد در رفع تشنج به کار می رود و مقدار مصرف آن 5-10 گرم در روز است

خواص درمانی ختمی

ختمی گیاهی است علفی و چند ساله که ارتفاع آن به حدود 2 متر می رسد و ساقه آن از کرکهای ریز خاکستری رنگ پوشیده شده است.
ختمی با نام علمی (Althaea of ficinalis) گیاه بومی مناطق شرق مدیترانه است و دارای برگهای دندانه دار و پهن است. گلهای آن درشت به رنگ سفید مایل به قرمز یا ارغوانی هستند که به صورت دسته های سه تایی در اواخر تابستان ظاهر می شود.
این گیاه به علت داشتن گلهای زیبا به صورت گیاه زینتی در باغچه ها کاشته می شود.
پژوهشها نشان می دهد ختمی از نظر طب قدیم ایران سرد و تر است و به طور کلی روی تمام اعضای بدون مخصوصا روده ها، ریه ها، معده، کلیه ها و مثانه موثر است.
خواص درمانی ختمی بیشتر در برگ و گل این گیاه است. گل این گیاه را به صورت درمانی برای ناراحتی های تنفسی مثل آسم، برونشیت و سرفه به کار می برند. در ناراحتیهای نادر آسم پودر کرده این گیاه با عسل کاربرد موثری دارد. همچنین ختمی در عفونتهای ریوی جوابگوی بسیار خوبی است.
این گیاه یکی از داروهایی است که پوست اندازی را سریع و شادابی پوست را تضمین می کند و ضدعفونی کننده بسیار خوب و ضدقارچ است.
همچنین از گیاه ختمی در موارد ریزش مو، شوره و چربی سر استفاده می شود و داروی خوبی برای لینت بخشیدن به دستگاه گوارشی است که در موارد یبوست از آن استفاده می شود. می توان از این گیاه به صورت دم کرده استفاده کرد.

بومادران Achillea millefolium

بومادران متجاوز از 100 گونه متفاوت دارد. گیاهی است پایا به ارتفاع 20 تا 90 سانتیمتر که بیشتر به صورت خودرو در دشت ها، کنار جاده ها و نواحی کوهستانی می روید. وضع مجتمع گلها به صورت گل آذین دیهیم در قسمتهای انتهایی ساقه و به رنگ های سفید، زرد و ارغوانی از مشخصات مهم این گیاه می باشد. برگ‌ها نیز حالت شویدی دارد. از کلیه قسمتهای این گیاه بوی قوی استشمام می شود.

مواد مؤثره : گلیکوزید آلکالوئیدی (آکی لئین یا آچیلین یا آشیلین)، اسانس (توژون، کامازولن و پروکامازولن) اسید سالی سیلیک، اسید ایزووالریانیک، تانن، فلاونوئید (آپی ژنین)

خواص درمانی : آرام بخش، قابض (بند آورنده خونریزی و التیام دهنده زخم ها)، ضد التهاب  تب بر و مسکن، تحریک رشد مو، درمان ورم معده و روده، ضد اسپاسم، درمان زکام و آبریزش بینی، صفرآور

روش استفاده : سرشاخه گلدار به شکل دم کرده .

1 – روغن بومادران + روغن هوفاریقون : موضعی، تسکین دهنده دردهای مفصلی و ملتهب

2 – بومادران + آویشن + سنبل الطیب : آرام بخش، درمان عرق کف دست، درمان اسهال

عوارض جانبی :

1 – مصرف بومادران باعث حساسیت پوست به نور می شود.

2 – استفاده طولانی مدت باعث ایجاد یبوست می شود.

3 – بعلت وجود توژون باعث ایجاد ابتلا به سردرد، تشنج و شروع حملات تشنجی و سردردهای میگرنی می‌شود.

گیاهی عفلی و پایا به ارتفاع 60-40 سانتیمتر، برگهای متناوب با بریدگیهای عمیق و باریک و پوشیده از تارهای فراوان و مجموعاً به رنگ خاکستری روشن با ظاهر کاملاً مشخص جلوه می کند. گل ها ترکیبی از لوله ای و زبانه ای، میوه فندقه و از کلیه قسمتهای افسنطین بوی قوی استشمام می شود. نوع وحشی افسنطین از لحاظ دارویی ارزش بیشتری دارد.

مواد مؤثره : اسانس (توژون، لاکتون، الکلهای سزکویی ترپن)، گلیکوزید تلخ (آبسینطین)، آنتی بیوتیک

خواص درمانی : ضد کرم قوی (بخصوص اسکاریس)، تقویت کننده معده و قلب، آرام بخش و تسکین دهنده دردهای قاعدگی، ضد روماتیسم، تنظیم کننده قاعدگی، اشتها آور، درمان تنبلی دستگاه گوارش و کبد، رفع ریزش مو

روش استفاده : گلها به شکل دم کرده و یا تنتور

1 – زنجبیل + افسنطین : تسکین دهنده دردهای قاعدگی

2 – افسنطین + بابونه + بادرنجبوبه + سنبل الطیب : آرام بخش، درمان اضطراب و بی قراری، روان افزا، مقوی اعصاب، تنش های دوران یائسگی، افسردگی، ضد نفخ و ضد اسپاسم و ضد درد خفیف

عوارض جانبی :

به علت وجود توژون مصرف حتماً با انقطاع همراه باشد. (2 هفته درمان 1 هفته استراحت) در غیر اینصورت یا ایجاد مسمومیت می کند و یا سیستم بدن با این مواد سازگار شده و عادت می کند. خانم های باردار، مبتلایان به هماتوری (کسانیکه خون در ادرار دیده شده)، مبتلایان به خونریزی های داخلی، خانم های شیرده، مبتلایان به بواسیر و ناراحتی های مختلف دستگاه هاضمه

صبر زرد

Aloe

Aloe Vera به عنوان یک گیاه طبی سابقه طولانی دارد و قدمت استفاده از آن به سال 1750 قبل از میلاد مسیح بر می گردد. امروزه این گیاه در اغلب مناطق نیمه گرمسیری و گرمسیری از قبیل منطقه کاراییب، جنوب ایالات متحده، آمریکای لاتین و خاور میانه می روید. بسیاری از مردم نیز این گیاه را در گلدانهای کوچک در منازل خود به منظور درمان سوختگیها و بریدگیهای جزئی پرورش می دهند.

معرفی گیاه

Aloe vera یک گیاه بادوام با گلهای زرد است. برگهای سخت آبدار و نیزه ای این گیاه به طول 20 اینچ رشد می کند و طول کل گیاه تا 4 پا می رسد. تنها برگهای این گیاه ارزش دارویی دارند، اما بخشهای مختلف برگها نیز برای اهداف گوناگونی مورد استفاده قرار می گیرند. ژله شفاف و سفتی از قسمتهای داخلی برگ تشرح میشود. بین این ژله و پوست بیرونی برگ سلولهای خاصی حاوی مایع زردرنگ تلخ قرار دارد. وقتی که این مایع خشک میشود، سبب تولید شیرة Aloe میشود.

ترکیبات گیاه

ژل Aloe حاوی گلیکوپروتئین است که از تورم و درد جلوگیری و روند بهبود را تسریع می کند و همچنین حاوی پلی ساکارید است که رشد و ترمیم پوست را تحریک می کند. "آنتراکوئین" موجود در شیرة Aloe به عنوان مسهل مؤثر عمل می کند. این مواد شیمیایی در مقادیر کم، می توانند از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری کنند.

از ژل Aloe برای درمان زخمهای درونی و بیرونی نیز می تواند استفاده کرد. این ماده روند درمان بسیاری از جراحات پوستی از جمله زخمها، سوختگیها و یخ زدگی را تسریع می کند. شیرة ‌این گیاه مسهل مفیدی است، اما چون می تواند سبب گرفتگی دردناک عضلات شود، غالباً استفاده نمیشود. با میزان مصرف کمتر، شیرة Aloe می تواند از سنگ کلیه پیشگیری یا اندازة سنگ را کوچکتر کند. این ماده به عنوان تسهیل کننده دفع مدفوع به ویژه در افرادی که مبتلا به وبواسیر هستند ماده مفیدی است.

عصارة Aloe شکل ژل این گیاه است که مصارف داخلی دارد و چون دارای خواص ضد میکروبی است، از آن برای درمان عفونتهای میکروبی مجاری معده ای-روده ای نیز می توان استفاه کرد. چون این ماده اسیدهای معده را که سبب تشدید زخمها میشود کاهش می دهد برای درمان زخمهای معده نیز مؤثر است.

تحقیقات اخیر نشان داده که "مانوز استیله" به عنوان یک ترکیب ضد ویروسی، دارای خواص درمانی ضد ویروس ایدز است. مانور استیله خود ویروس را مورد حمله قرار می دهد اما مهمتر اینکه، میزان تأثیر AZT را (یک داروی مؤثر در درمان عفونت ویروس HIV) تا حد زیادی بالا میربرد. اگر این ترکیب دارویی با Aloe مصرف شود، میزان AZT مورد استفاده برای HIV را می توان تا 90% تقلیل داد که این امر از هزینه ها و عوارض جانبی AZT تا حد زیادی خواهد کاست.

اشکال موجود

ژل Aloe به شکل تازه که از گیاه Aloe گرفته شده باشد بهترین ماده است، اما این ماده به صورت تجاری در شکل ژله ثابت شده نیز موجود است. پودر شیرة Aloe نیز به شکل کپسولهای 500 میلی گرمی به عنوان داروی مسهل موجود است. عصاره Aloe در واقع شکل مایع ژل است.

نحوه مصرف

بهترین نوع ژل Aloe شکلی است که تازه از گیاه گرفته شده باشد. بسیاری از افراد این گیاه را برای درمان سوختگیها و بریدگیهای جزئی در آشپزخانه خود نگه می دارند. این گیاه برای درمان کهیر و پیچک سمی نیز می تواند مؤثر واقع شود.

به منظور استفاده از ژل Aloe، برگ آنرا به صورت طولی برش دهید و ژل داخل آنرا خارج سازید. سپس آنرا به صورت آزاد روی قسمت آسیب دیده بمالید.

شیره Aloe از قدیم به عنوان مسهل مورد استفاده بوده است، اما در ایالات متحده مصرف چندانی ندارد. چون این ماده سبب بروز گرفتگیهای دردناک عضلات می گردد، لذا ابتدا مصرف سایر مسهل های گیاهی نظیر "کاسکارا و فلوس" توصیه میشود.

برای درمان سنگهای کلیه و به عنوان مسهل شیرة Aloe خشک را که در اندازه های 0/05 تا 0/2 گرم قابل دسترسی است، مصرف کنید. برای درمان HIV، روزانه به میزان 800 الی 1600 میلی گرم مانوز استیله مصرف کنید. این میزان از مادة مزبور، برابر با نیم تا یک لیتر آب Aloe است، هر چند میزان مانوز استیله می تواند در فرآورده های مختلف متفاوت باشد.

نکات احتیاطی

ژل Aloe برای استعمال خارجی مادة بی خطری است، اما در موارد نادری سبب واکنش آلرژیک میشود. اگر پوست شما تحریک می شود مصرف آنرا ادامه ندهید.

ژل Aloe برای درمان زخمهای عمیق مؤثر نیست. شیرة آن می تواند سبب گرفتگی یا اسهال روده ای شدید گردد، زنان باردار یا شیرده نباید این ماده را مصرف کنند زیرا ممکن است سبب انقباضهای رحمی گردیده و سقط جنین را تحریک کند. مصرف مسهل Aloe برای درمان بیماریهای معده ای- روده ای، انسداد روده ای، آپاندیسیت یا درد معده مبهم تجویز میشود. این ماده ممکن است سبب تشدید اولسرها، بواسیر، دیورتیکولوز، التهاب دیورتیکول، کولیت یا سندرم روده تحریک پذیر (IBS) گردد.

مصرف طولانی مدت این ماده سبب وابستگی به آن میشود یا تعادل الکترولیتی را مختل می سازد. این ماده ممکن است سبب تغییر رنگ ادرار به رنگ قرمز بی ضرر گردد. کودکان زیر 12 سال نباید گیاه Aloe مصرف کنند.

تداخل های احتمالی

مصرف طولانی و مزمن شیرة Aloe می تواند و مزمن شیرة Aloe می تواند سبب کمبود پتاسیم گردد که می تواند با پاره ای معالجات قلبی تداخل کند. احتمال کمبود پتاسیم در بدن در صورتی که شیرة Aloe را با ادرار آورهای (مدرهای) تیازید، شیرین بیان یا کورتیکو استروئید مصرف کنید، بیشتر است.

زیره سبز                                       Cuminum cyminum

گیاهی است کوچک و علفی به ارتفاع 15 تا 50 سانتیمتر ، ریشه دراز و باریک ، منشاء آن مصر و سواحل نیل است . برگها منقسم با بریدگیهای بسیار نازک و نخی شکل ، گل ها مجتمع به صورت چتر مرکب ، سفید یا صورتی رنگ .

مواد مؤثره : اسانس (کارون ، فلاندرن ، کومینول ، سمین) ، تانن ، روغن

خواص درمانی : صفاتی شبیه به زیره سیاه و انیسون دارد . ضد نفخ ، ضد تشنج و صرع ، مقوی معده ، مدر و بادشکن ، قاعده آور و معرق ، درمان عفونت حاد و مزمن برونش ها ، نفخ ناشی از سوء هاضمه و بلع هوا ، رفع گازهای روده، رفع ترشحات زنانه و قطع حالت قاعدگی در زنان جوان، در استعمال خارجی قرار دادن ضماد آن بر پستان، در موارد جمع شدن شیر در پستان اثرات مفید ظاهر می‌کند. افزایش میل جنسی در خانم ها

روش استفاده : میوه به شکل دم کرده .

همیشه بهار Calendula officinalis

گیاهی علفی، یکساله و زیبا، ساقه 50-20 سانتیمتر ارتفاع دارد. برگها ساده بیضوی و دراز و پوشیده از کرک، گل ها به رنگ نارنجی (لوله ای و زبانه ای)، زنبور عسل به سمت این گلها جذب می شود.

مواد مؤثره : کالاندولین (مواد تلخی که در مجاورت آب موسیلاژ می شود)، کاروتنوئید (پیش ساز ویتامین A)، ویتامین E، ساپونین، اسانس، لعاب، در گونه های تازه اسید سالی سیلیک.

خواص درمانی : ضد التهاب و ترمیم کننده زخم ها و سوختگی ها، سرمازدگی، اگزما و جوش های صورت، التهاب و تورم غدد پستان، پینه بستن و ترک دست و پا، درمان میخچه، زگیل، زخم های واریس و بواسیر و جراحات پوست، تسکین التهاب و تحریک پوست بدن شیرخوار، پیشگیری و درمان آفتاب سوختگی، جای نیش حشرات، نرم کننده و حفاظت از پوست های حساس، درمان رکود کار کبد و تنبلی دستگاه گوارش، قاعده آور و تسکین دهنده دردهای قاعدگی، کاهش دهنده فشار خون (اتساع عروق سطحی)، رفع التهاب و زخم معده، آرام بخش و تقویت کننده، معرق، ضد حساسیت (از آزاد شدن هیستامین جلوگیری می کند). ضد سرطان (از تقسیمات بیش از حد خون سرطانی جلوگیری می کند)

روش استفاده : دم کرده، عطر درمانی، اندام مورداستفاده : گل

عطر درمانی : افزایش قدرت بینائی، شادابی و روشن شدن ذهن، ضد افسردگی و نشاط آور

از داروهای مهم هومیوپاتیک

دارو : پماد کالاندولا (برای تمامی موارد بالا)

خواص گلابی

گلابی، میوه‌ای است که گونه‌هایی مختلف با طعم متفاوت دارد. این میوه حاوی ویتامین ای و ث و همچنین دارای کلسیم، آهن، منیزیم و روی است. چون گلابی میوه‌ای آبدار است، در زیبایی پوست بسیار مفید است. یکی از خواص گلابی خاصیت ملین بودن آن است و دانه‌های ریزی که در موقع خوردن گلابی احساس می‌کنید، برای دفع مواد زائد مفید می‌باشند.

البته افرادی که یبوست دارند سعی کنند بلافاصله پس از خوردن 1 تا 2 عدد گلابی آن را با یک لیوان آب ولرم همراه کنند که خاصیت ملین بودن آن قوی‌تر شود. گلابی میوه‌ای است برای تقویت افراد ضعیف و همچنین بسیار مفید برای آنهایی که در دوران نقاهت هستند. آب گلابی و آب به را اگر با هم مخلوط کنید و بنوشید تقویت کننده بسیار خوبی خواهد شد. مصرف گلابی ترشح بزاق دهان را زیاد می‌کند، در نتیجه باعث تسهیل عمل در دستگاه هاضمه می‌شود.

تانن و املاح پتاسیم که در گلابی وجود دارد اسیداوریک را به هر اندازه و مقداری که باشد حل می‌کند، به همین جهت افراد مبتلا به رماتیسم، نقرس(لینک) و آرتروز می‌توانند از گلابی بهره زیاد ببرند.

فشار خون(لینک) یکی دیگر از ناراحتی‌هایی است که خوردن گلابی به آن کمک بسیار می‌کند و تصفیه کننده خون نیز است. فیبر موجود در گلابی لاینین (Linin)   نام دارد که غیر قابل حل بوده و برای کاهش کلسترول(لینک) موثر است.

در یک عدد گلابی متوسط حدود 4 گرم فیبر وجود دارد. بنابراین اگر دو عدد گلابی در روز خورده شود در حدود 32 درصد فیبر مورد نیاز روزانه بدن انسان تامین می‌شود. توجه شود که قسمت عمده فیبر گلابی در پوست و بلافاصله زیر پوست آن قرار دارد و اگر با پوست خورده شود از تمام فیبر آن استفاده می‌شود. ماده مهم دیگری که در گلابی موجود است عنصر بور (بوران Boron) است که به بالا بردن جذب کلسیم و در نتیجه جلوگیری از پوکی استخوان(لینک) بخصوص برای زنان در دوران یائسگی بسیار کمک می‌کند. همچنین از آنجا که طبق معمول موادی که برای استخوان‌ها مفیدند، برای مغز نیز نافع‌اند، گلابی هم از این امر مستثنی نیست و از میوه‌هایی است که برای حافظه و تمرکز نیز مفید است. در هر گلابی متوسط حدود 3/0 میلی‌گرم عنصر بور وجود دارد و اگر 5 وعده در روز از میوه‌ها و سبزی‌هایی مانند گلابی خورده شود به طور تقریبی مقدار بور مورد نیاز بدن انسان تامین می‌شود.

هر صد گرم گلابی از لحاظ تغذیه‌ای دارای 60 کیلوکالری، نیم گرم پروتئین، نیم گرم چربی، 14 گرم گلوسید، یک و نیم گرم فیبر و 130 میلی‌گرم پتاسیم است.