گفتگو با دانشمند در زباله دان، از گفتگوی با نادانان بر پشتیهای زربفات بهتر است . [امام کاظم علیه السلام]

وبلاگ تخصصی مهندسین مرتع و آبخیزداری

Powerd by: Parsiblog ® team.

قابلـیت ردیـابی مواد اولیه گیاهی(دوشنبه 85 بهمن 30 ساعت 5:23 عصر )

قوانـین جـدید WHO و مقـررات اتحـادیه اروپا در خصـوص قابلـیت ردیـابی مواد
اولیه گیاهی: فرصتی برای اصلاح کیفیت و سلامت مواد اولیه گیاهان داروئی

Betti, G.*, Schmidt, M. **, and Thomsen, M. ***

* Medicinal and Aromatic Plants R&D, 2000 Rte des Lucioles, F-06901 Sophia Antipolis, France
** Herbresearch, Im Westfeld 29, D-33428 Harsewinkel, Germany
*** Graduate School of Integrative Medicine, Swinburne University of Technology, Melbourne, Australia

مقـدمـه
درحال حاضر هنوز گیاهانی که کشت می شوند و یا بصورت وحشی جمع‌آوری میگردند در شرایط کاملاً خارج از کنترل میباشند .(Lange 2004)احتمال تقلب، تنها یک طرف مشکل است، موضوع اثرات و سمیت گیاهان دارویی وقتی میتواند مورد بحث قرار گیرد که مسئله ترکیبات و تکرار پذیری کیفیت مورد نظر آن حل شده باشد. همچنین چنانچه در اثر کیفیت نازل گیاهان، عوارض زیان‌آوری حادث گردد، افرادی که با عدم انجام کنترلهای مناسب در همان ابتدا عملاًًً عامل بروز مشکل شدند به همان اندازه زیان خواهند دید که تولیدکنندگانی که اصرار بر کنترل کیفیت دارند. دستورالعمل جدید درمورد جمع‌آوری گیاهان به عنوان مواد اولیه توسط کشورهای اتحادیه اروپا اخیراً به اجرا گذاشته شده است. دستورالعمل‌های اتحادیه اروپا به شماره178/2002/EC وNTA Vol 2B Ed.July 2003 قابلیت ردیابی مواد اولیه گیاهی را برای استفاده در مواد غذائی و داروئی تنظیم کرده‌است و دستورالعمل WHO به عنوان GACP (روش کشت و جمع‌آوری مطلوب گیاهان) روشهای بهره‌برداری و جمع‌آوری گیاهان را تعریف کرده است (WHO 2003). درهردو راهبرد، قابلیت ردیابی و روش جمع‌آوری گیاهان، باید به طور واضح برای تمامی زنجیره تولید گیاهان دارویی تا داروهای گیاهی،از ابتدا تا انتهای محصول نهایی، انجام پذیرد.

عمده دستورالعملهای جدید عبارتند از:

• شناسائی قطعی بوتانیکی گیاهان دارویی

• انتخاب رقمهای مناسب برای استفاده در محصولات نهائی

• کاهش خطرات ناشی از تقلب و بنابراین کاهش سمیت‌های نا خواسته

• بهبود تکرار پذیری اثرات بالینی گیاهان داروئی

• محافظت از محیط زیست

در اقدامی پیش رس، قبل از اجرای دستورالعملهای جدید، ما اقدام به برقراری ”روش ردیابی کیفی” (Traceability) کامل برای دسته‌ای از گیاهان دارویی نموده و به موازات آن بهترین رقمها را انتخاب کرده و در حد امکان ضوابط کشت بیو- ارگانیک را نیزرعایت نموده ایم .

شنـاسـایی قطـعی بوتانیـکی گیـاهـان

هیچ تضمینی وجود ندارد که گونه ذکر شده بر روی لیبل بسته‌بندی محصولات، دقیقاً همان گونه‌ گیاهی باشد که واقعاً در بسته‌بندی وجوددارد.

مثال: شیرین بیان Glycyrrhiza glabra

بعضاً گیاه شیرین‌بیان بالیبل Glycyrrhiza glabra Ph.Eur.در برخی از مناطق و خصوصاً بعضی مراودات تجاری، حاوی مقادیر کم و زیاد از سایر گونه های این گیاه و بویژه نوع روسی آن بنامG.uralensis میباشد (Schöpk2003).
درپروژه تهیه این گیاه از ایران, رعایت ردیابی کیفی و استمرار کیفیت بالای شیرین‌بیان به راحتی قابل اجرا بوده است)

مثال :دم اسب Equisetum arvense

گونه‌های مختلفی تحت نام” arvense “(Hiermann 2003) جمع‌آوری میشوند که بعضی از آنها گونه‌های بالقوه سمی همانند Equsiteum palustreهستند(Veit 1987). دستیابی به روش ردیابی گیاهEquiseteum arvenseیکی از بخش‌های بزرگ پروژه گروه تحقیقاتی ما بود که به نتیجه رسید. گیاهی که در حال حاضر توسط شرکت Herbresearchتولید میشود مطابق روش GACP (روش کشت وجمع‌آوری مطلوب گیاهان) در فرانسه کشت میگردد. تولید این گیاه در مزارعی که صرفاً به گیاه دم اسب اختصاص داده شده است صورت میپذیرد و این محصول میتواند به روش بیو- ارگانیک، بدون استفاده از آفت‌کش‌ها و علف‌کش‌ها نیز تولیدگردد.

مثال: Eleutherococcus senticosus
مثالهای برجسته‌ای که بیانگر نیاز به استانداردهای کیفی در شناسایی بوتانیکی گیاه باشد در مقالات مربوط به مراقبت‌های گیاهی به چشم میخورد. یکی از این نمونه‌ها، اختلاط گیاه Eleutherocococus senticosus با Periploca sepium میباشد، که به علت سوء تعبیر نام گیاه ”wu-jia-pi“ ، یک گیاه سنتی چینی بوده که البته به طور واضح نمونه‌ای از عدم کنترل کیفی میباشد(Awang1996). بزرگترین خطری که با چنین مسائلی پیش میآید عدم تطبیق لیبل بسته‌بندی با گیاه محتوی آن بوده که منجر به بروز عوارض نا خواسته و خطرات احتمالی میگردد. یکی دیگر از پروژه‌های ما, بدست آوردن روش ردیابی کیفی این گیاه بوده است. در حال حاضر تعداد مختلفی از این گیاه از نواحی گوناگون مورد بررسی قرار گرفته است.

مثالHarpagophytum procumbens :
اشتباه بوتانیکی در تشخیص گیاهان عموماً ‌بصورت عمدی بوده و بنا به دلایل اقتصادی و سیاسی میباشد. یک مثال واضح گیاه Devil"s clow میباشد که به استناد فارماکوپه اروپا گونه نامیبیائی گیاهHarpagophytum procumbens است. ریشه های این گیاه به صورت عمدی با ریشه‌های یک گونه مشابه با نام Harpagophytum zeyheri که در آنگولا رشد میکند مخلوط میشود. دلیل عمده این اختلاط رشد تقاضای ریشه گیاه H.procumbensدر نامیبیا میباشد که از ظرفیت طبیعی تکثیرپذیری آن تجاوز نموده است. قیمت پائین گونه مشابه آنگولایی نیز مزید بر علت گردیده است. در حال حاضر بیش از 50% ریشه‌هایی که تحت نام Harpagophytum procumbens وارد میگردند در حقیقت گونه H.zeyheri بوده و این موضوع رو به تزاید است(Schmidt et al 1998). هر چند که این موضوع موجب بروز مشکلات سمی نمیگردد، اما از آنجائیکه اثرات بالینی هر دو گونه با هم برابر نمیباشند، بدیهی است که اختلاط دو گونه اعتبار اثرات بالینی گیاه را زیر سؤال خواهدبرد. دستیابی به گیاه H. procumbens با درصد بالایی از هارپاگوزیدها فقط در چهارچوب طرح کامل ردیابی کیفی این گیاه که توسط گروه ما انجام یافته است امکان پذیر میباشد.

انتـخاب رقـم منـاسـب

این قضیه که گیاه در کجا کشت میگردد به تنهایی دلالت بر کیفیت مناسب آن برای استفاده در مصارف دارویی ندارند. بلکه خصوصیات فیتوشیمیایی با توجه به استفاده مورد نظر آن نیز باید لحاظ گردد.

مثال: آویشن باغی Thymus vulgaris

حداقل بیش از هفت مونه(chemotypes) مختلف از آویشن باغی (Thymus vulgaris) وجود دارد که اسانس هر یک حاوی کارواکرول، ژرانیول ،لینالل،‌آلفا-ترپینول، ترانس توژانول، 1،8 سینئول یا تیمول به عنوان ترکیبات اصلی آن میباشد(Stahl- Biskup 2003). تفاوت این مونه‌ها بطور واضح به منشأ هر یک از آنها بر میگردد. به طوریکه رقم سینئول دار در اسپانیا پیدا میشود و در فرانسه وجود ندارد. به همین ترتیب رقم ژرانیول دار در اسپانیا یافت نمیشود (Stahl- Biskup 2003). استفاده از مونه خاص به کاربرد آن در فرآورده مورد نظر مربوط میشود. تحقیقات فارماکولوژیکی نشان داد که فعالیت ضد میکروبی رقمهای حاوی تیمول بالا بیشتر از رقمهای حاوی کارواکرول بالا بوده است. بدیهی است اصلیت و ترکیبات مشخص شده هر مونه موجب بهبود استمرار تأثیرات محصولات بدست آمده از آویشن خواهد بود. در پروژه‌ای که توسط گروه ما انجام گرفته است تولید این گیاه با مونه مشخص از نظر میزان تیمول تضمین میگردد.

مثال: همیشه بهار Calendula officinalis

انتخاب رقم مناسب باتوجه به جنبه‌های فارماکولوژیکی وتوکسیکولوژیکی هنگامی صورت خواهد گرفت که مواد مؤثره و یا مواد بالقوه سمی شناخته شده باشند. وقتی این مهم صورت نگرفته باشد، طرح ردیابی کیفی باید تفاوتهای بوتانیکی را مد نظر قرار دهد. برای انجام طرح همیشه بهار، ما کشت این گیاه را در مناطق مختلف و کشورهای متفاوت به گونه‌ای برنامه ریزی نموده‌ایم که در تمام زراعت‌ها از یک رقم مشخص با کیفیت کاملاً مشابه استفاده گردد.

مثال: بابونه Chamomilla recutita

انتخاب مکان مناسب باید شرایط زمین‌شناسی را نیز مد نظر قراردهد. بدین گونه بهترین نتیجه در کشت رقم بابونه انتخاب شده با درصد بالای کامازولن در خاک قلیایی (از نوع کارستیک) بدست خواهد آمد. در انتها، انتخاب رقم مناسب, تعادلی بین بازدهی بالا، مقاومت گیاه در مقابل بیماری و ترکیبات مطلوب شیمیایی آن میباشد. ما سعی خواهیم کرد تمام این عوامل را بطور منظم بررسی نمائیم.

محـافظـت از محـیط زیـست

بهره برداری از گیاهان وحشی معمولاً بیش از حد ظرفیت صورت میپذیرد و این امر موجب صدمه به محیط زیست میگردد. به عنوان مثال در ترکمنستان بعضی از شرکتهای بین‌المللی با برداشت ریشه‌های شیرین بیان توسط ماشین آلات سنگین کشاورزی فروش خود را افزایش و قیمت‌ تمام شده را کاهش میدهند. این موضوع موجب افزایش درآمد بهره برداران سنتی و تداوم ایجاد اشتغال در کشورهای مبدأ میگردد. در نتیجه در نواحی که اینگونه جمع‌آ‎وری رایج گردیده است، نه تنها صدمه زیادی به محیط زیست وارد میشود بلکه علاوه بر آن گیاهان از هر گونه امکان طبیعی تکثیر نیز محروم میشوند. بدیهی است که این نوع بهره برداری تداوم نخواهد یافت. هنگامیکه گیاهان در معرض خطر قرار بگیرند، به موازات کاهش تراکم گیاه در زیستگاه طبیعی، خطر تقلب افزایش میابد.

طرحهای کشت و جمع‌آوری کنترل شده تحت مقررات GACP (روش کشت و جمع‌آوری مطلوب) نه تنها موجب تضمین مواد اولیه مناسب بوده، بلکه علاوه بر آن باعث کیفیت و تکثیر پذیری گیاه و صد البته سلامت داروها نیز میگردد.

نتـیجـه
پیش‌بینی میشود مقررات جدیدی که برای قابلیت ردیابی مواد اولیه گیاهی، و روش کشت و جمع‌آوری مطلوب برقرار گردیده باعث بهبود کیفیت داروهای گیاهی گردد. به موازات آن تکرار پذیری آثار فارماکولوژیک و اثرات بالینی مؤثر نیز قابل رؤیت بوده و خطرات مسمومیتهای ناخواسته به واسطه تقلبها، کاهش خواهد یافت.
از آنجائیکه هنوز بسیاری از شرکتها از نتایج عملی مقررات جدید آگاه نیستند، تطبیق آن با قوانین ملی ممکن است موجب اغتشاش گردیده و قطعاً باعث بروز مشکلات اجرایی خواهد شد. با یک برنامه‌ریزی صحیح از بروز چنین مشکلاتی میتوان پیش‌گیری نمود. هم اکنون ما با موفقیت برنامه ردیابی 25 نوع گیاه دارویی را در دست انجام داریم. ظرف 12 ماه آینده 20 نوع گیاه دارویی دیگر به این فهرست اضافه خواهد شد..

منـابـع

Awang, D. V. C. (1996). Siberian ginseng toxicity may be case of mistaken identity. Can.Med.Assoc.J. 155: (9) 1237
Hiermann, A. (2003). Equisetum. In: Blaschek, W., Ebel, S., Hackenthal, E., Holzgrabe, U., Keller, K., and Reichling, J.: HagerROM 2003 V. 4.1. Hagers Handbuch der Drogen und Arzneistoffe. Heidelberg: Springer Electronic Media.
Lange, D. (2004). Medicinal and Aromatic Plants: Trade, Production, and Management of Botanical Resources. In: Cracker, L. E., Simon, J. E., Jatisatienr, A., and Lewinsohn, E.: XXVI International Horticultural Congress: The Future for Medicinal and Aromatic Plants. Toronto, Canada: ISHS Acta Horticulturae, 177-197.
Schmidt, M., Eich, J., Kreimeyer, J., and Betti, G. (1998). Anbau der Teufelskralle. Ein Projekt in Namibia zur Sicherung der pharmazeutischen Qualität. Dtsch.Apoth.Ztg. 138: (47) 4540-4549.
Schöpke, T. (2003). Glyzyrrhiza. In: Blaschek, W., Ebel, S., Hackenthal, E., Holzgrabe, U., Keller, K., and Reichling, J.: HagerROM 2003 V. 4.1. Hagers Handbuch der Drogen und Arzneistoffe. Heidelberg: Springer Electronic Media.
Stahl-Biskup, E. (2003). Thymus. In: Blaschek, W., Ebel, S., Hackenthal, E., Holzgrabe, U., Keller, K., and Reichling, J.: HagerROM 2003 V. 4.1. Hagers Handbuch der Drogen und Arzneistoffe. Heidelberg: Springer Electronic Media.
Veit, M. (1987). Dt.Apoth.Ztg. 127: 2049-2056.
World Health Organization (2003). WHO guidelines on good agricultural and collection practices (GACP). Geneva.

» مجتبی رجب پور و رضا نوروزی
»» نظرات دیگران ( نظر)

مورد (Myrtus communis آفت دهان را درمان میکند(دوشنبه 85 بهمن 30 ساعت 5:22 عصر )

برای درمان آفت دهان می توان از محلول مورد به صورت موضعی 5 الی 6 بار در روز استفاده کرد.
به گزارش خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا)- مورد با نام علمی Myrtus communis درختچه کوچکی است که ارتفاع ساقه آن در شرایط عادی بین 1 تا 3 متر است.

برگهایی همیشه سبز، پایا، متقابل، ساده، نوک تیز، عاری از تار و دندانه، چرمی، به رنگ سبز تیره و معطر دارد. گلهای نسبتا درشت و زیبای مورد، رنگ سفید و بوی مخصوصی دارند و از اردیبهشت ماه تا تیر ظاهر می شوند.

پیدایش گلهای این درختچه به صورتی است که مانند برگها وضع متقال داشته و در کنار آنها، به ساقه می پیوندند. هر گل آن 5 گلبرگ مساوی به صورت گسترده دارد، بطوری که وجد این حالت باعث می شود که پرچم های متعدد و فراوان گل تا انتهای میله و محل اتصال میله به نهنج به صورت دسته ای از تارهای بلند و ظریف رویت می شوند.برگ، میوه و گالهای روی ساقه مورد داردی خواص دارویی هستند و این درختچه بیشتر در نواحی شمال ایران، فارس، کرمان، بندرعباس و یزد رویش دارد.

مورد، اثر ضدعفونی کننده دارد و از آن در مصارف داخلی و خارجی می توان استفاده کرد همچنین مقوی معده، نیرودهنده است و در رفع بیماری های دستگاه تنفس و مجاری ادرار به کار می رود.
برای تقویت معده از گردبرگ مورد می توان قبل از هر وعده غذایی استفاده کرد و در مصارف خارجی از مورد در رفع بیماری های جلدی و مواقعی که به علت بروز دانه های جلدی پوسته های کوچک و سفیدرنگ در پوست ظاهر می شود، می توان استفاده کرد. غرغره جوشانده آن در ضدعفونی کردن و رفع تحریک مخاط دهان موثر است.مورد بوی بددهان را رفع کرده و در تقویت موی سروسیاه شدن آن، عرق مورد مفید است.

همچنین باید توجه داشت که فرآورده های مورد، نباید به مقادیر زیاد و بی رویه و برای مدت طولانی به کار رود، زیرا بر اثر رفع اسانس از راه دستگاه تنفس، مخاط برونش ها تحریک شده و عوارض ناراحت کننده ای ایجاد می شود.

» مجتبی رجب پور و رضا نوروزی
»» نظرات دیگران ( نظر)

تعیین مناسب ترین روش استحصال روغن های فرار از چهار گیاه دارویی(دوشنبه 85 بهمن 30 ساعت 5:21 عصر )

تعیین مناسب ترین روش استحصال روغن های فرار از چهار گیاه دارویی

محققان پژوهشکده گیاهان دارویی جهاددانشگاهی موفق به شناسایی مناسب ترین روش استحصال روغن های فرار از چهار گیاه ترخون، شوید، آویشن و نعناع فلفی شدند.
مهندس داراب یزدانی مجری این طرح پژوهشی با اعلام مطلب فوق افزود: هدف اصلی در تولید گیاهان دارویی حفظ مواد موثره است و این در حالی است که بخش عمده ا یاز محصولات برداشت شده به علت عدم آگاهی از روش های آماده سازی و استحصال از بین می رود.

وی در این باره افزود:همچنین به علت عدم اطلاع از نحوه انجام فرایندهای صحیح پس از برداشت، کیفیت عصاره و اسانس استحصال شده از گیاهان مطلوب نبوده و این عامل هزینه های زیادی به تولیدکنندگان تحمیل می کند که در همین راستا اجرای طرح پژوهشی مذکور در دستور کار قرار گرفت.
وی افزود: در هر یک از گیاهان مذکور نوع و درصد ترکیبات اسانس اندازه گیری شد و با بررسی نتایج مناسبترین روشهای استحصال اسانس با مقادیر بالای ماده موثره تعیین شد.
به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی این طرح با همکاری آقایان فراز مجاب، شمسعلی رضازاده، امیرحسین جمشیدی و فرهاد خلیلی و خانم سحر شهنازی اجرا شد و نتایج آن به صورت مقاله ای در یازدهمین شماره فصلنامه گیاهان دارویی درج شده است.

» مجتبی رجب پور و رضا نوروزی
»» نظرات دیگران ( نظر)

تیره نعناع:(دوشنبه 85 بهمن 30 ساعت 4:50 عصر )

نام خانواده: Lamiaceae = Labiarae

تیره بزرگی از گیاهان گلدار بوده و در تمام دنیا بویژه در منطقه مدیترانه انتشار دارند. گیاهانی عموما علفی و یا درختچه ای با ساقه چهارگوش و برگهای متقابل و بدون گوشوارک هستند. در مناطق خشک، برگها پوشیده از کرکهای فراوان می باشد. دارای گل کامل و گل آذین گرزن و میوه آن فندقه و یا شفت و دانه های آن بدون آلبومن می باشد. این گیاهان دارای کرکها و بافتهای ترشحی با اسانس فراوان هستند.

خانواده نعناع دارای بیش از 400 گونه بوده و اکثر آنها دارای خاصیت دارویی هستند.

خواص درمانی و موارد مصرف:

1) آویشن برگ باریک: Thymus vulgaris

مقوی معده - ضد نفخ – ضد انگل معده – درمان سرماخوردگی و سرفه - رفع سوء هاضمه

2) آویشن شیرازی: Zataria multifora

درمان گلودرد – معالج دردهای عصبی- درد معده – سیاه سرفه – بیماریهای تنفسی

3) اسطوخدوس: Lavandula officinalis

مقوی اعصاب – معالج دردهای مفاصل – آسم – میگرن – ضد لک صورت – درمان سرماخورگی

4) بادرشبویه: Dracocephalum moldavica

آرام بخش – ضدباکتری – دردمعده – ضدنفخ – اشتها آور

5) بادرنجبویه: Melissa officinalis

رفع کم خونی – درمان ضعف اعصاب – آرامبخش – نیرو دهنده

6) بالنگو: Lallementia iberica

آرام بخش – مقوی قلب – رفع یبوست – درمان سرماخوردگیو سرفه – مسکن درد – گلودرد – ضد نفخ

7) برازمیل: Perovskia abrotanoides

ضد مالاریا – ضد سالک

8) پونه: Mentha pulegium

درمان اسهال – ضد نفخ – رفع سیاه سرفه – رفع لکه های پوستی – خلط آور

9) چای کوهی: Stachis lavandifolium

مقوی معده – بادشکن – آرام بخش – رفع سردی مزاج

10) رزماری: Rosmarinus officinalis

ضد نفخ – درمان میگرن – دردهای مفصلی – ضد تشنج – قابض – درمان آسم – جلوگیری از ریزش و شوره موی سر – سرما خوردگی

11) ریحان: Ocimum balsilicum

آرام بخش – مقوی معده – تنظیم قاعدگی – ضد سرفه – گلو درد – رفع بی خوابی و استرس – درمان میگرن – برونشیت

12) زرین گیاه: Dracocephalum kotschyi

درمان رماتیسم – دردهای مفاصل – مقوی بدن – نشاط آور

13) زوفا: Hyssops officinalis

نیرو دهنده – آرام کننده سرفه – خلط آور – مقوی معده - ضد کرم – تب بر – درمان رماتیسم – بادشکن

14) فراسیون: Marrubium vulgare

مقوی معده – مقوی قلب – خلط آور – مدر – قاعده آور – تب بر – ضد برونشیت- آبله – سرفه های مزمن

15) فرنجمشک: Calaminta geravolens

آرام بخش – خواب آور – ضد هیستری

16) کاکوتی: Ziziphora teniur

ضد نفخ – مقوی معده – تقویت قلب – تقویت قوه باء

17) گزنه سفید: Laminum album

درمان واریس – درمان زخمها – درمان بند آمدن ادرار

18) گل اروانه: Salvia hyhydrangea

رفع ناراحتیهای پوستی – کلیه – دردپهلو – زکام – درمان آسم – گلو درد – تب بر

19) مرزنجوش: Origanum vulgare

مقوی قلب و اعصاب – ضد تشنج – درمان سل – مدر – معرق – کاهش دهنده قوه باء

20) مرزه: Satureja hortensis

درمان ورم معده و روده – سوء هاضمه – دوای بی حسی و رطوبت – تقویت قوه باء – درمان اسهالهای ساده – ضد کرم

21) مریم گلی: Salvia officinalis

مقوی قلب و اعصاب- بادشکن – لاغرکننده – درمان نازائی – دیابت – تهیه پماد زیبایی

22) مریم نخودی: Teucrium polium

درمان دردهای معده – تب بر – ضد نفخ – درمان رماتیسم – استفراغ – مدر – رفع سردی مزاج

23) نعناع فلفلی: Mentha piperita

نیرو دهنده – ضد نفخ – آرام بخش – بادشکن – مقوی اعصاب – ضد تشنج – درمان اسهال

منابع مورد استفاده:

· امید بیگی، رضا . 1376 . رهیافتهای تولید و فراوری گیاهان دارویی . انتشارات طراحان نشر

· صمصام شریعت، هادی . 1374 . پرورش و تکثیر گیاهان دارویی . انتشارات مانی

· زرگری، علی . 1371 . گیاهان دارویی . انتشارات دانشگاه تهران

· میر حیدر ، حسین . 1373 معارف گیاهی

» مجتبی رجب پور و رضا نوروزی
»» نظرات دیگران ( نظر)

سبزیهای خوراکی(دوشنبه 85 بهمن 30 ساعت 4:48 عصر )

سبزیهای خوراکی:

میوه ها و سبزیجات به عنوان ارکان اصلی تامین احتیاجات غذایی ما می باشد. منابع غذایی گیاهی علاوه بر تامین انرژی برای فعالیتهای متابولیکی بدن در تامین ترکیبات ضروری مانند ویتامینها، املاح و برخی از اسیدهای آمینه ضروری و فیبر خام نقش دارد. تا کنون بیش از 3000 گونه گیاهی به عنوان غذا شناخته شده که 150 گونه آن از لحاظ تجاری مفید است. استفاده زیاد سبزیها در رژیم غذایی پتاسیم و سدیم را متعادل می کند و این کار از بالا رفتن فشار خون جلوگیری می کند. طبق گزارش آکادمی علوم آمریکا رژیم غذایی متناسب کلم پیچ، کلم بروکلی و کلم گل شیوع سرطانهای خاصی را کاهش می دهد. همچنین شیوع سرطان ریه در افراد سیگاری و غیر سیگاری که 7- 5 مرتبه در هفته هویج و سبزیهای سالادی مصرف کردند در کمترین مقدار گزارش شده است. برای مثال سیب زمینی شیرین و سایر سبزیهای غده ای در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری غذای اصلی میلیونها نفر را تشکیل می دهد.

مواد مفید سبزیها:

مقدار چربی و پروتئین و هیدراتهای کربن در اغلب سبزیها کم و بخش ناچیزی از نیازهای غذایی ما را برطرف می کند با این حال به علت وجود سلولز در سبزیها که دیر هضم و محرک است بسیار اهمیت دارد.

سبزیها مقادیر فراوان از مواد معدنی شامل: کلسیم – پتاسیم – فسفر – گوگرد – آهن – منگنز – منیزیم و روی دارد و انواع ویتامینها از جمله: A و C و تیامین و ریبوفلاوین و نیاسین و اسید پانتوتیک و اسید فولیک را دارا می باشد.

جدول تقسیم بندی سبزیها بر اساس ویتامینها املاح و نشاسته

نام ماده	سبزی
ویتامین C	فلفل سبز،جعفری،کلم تکمه ای،کلم سبز،کلم پیچ،اسفناج
ویتامین K	اسفناج، کلم
ویتامین B1	حبوبات
ویتامین B12	سبزیهای برگی،مارچویه
ویتامینA	هویج،اسفناج،گوجه فرنگی،سیب زمینی شیرین
پتاسیم	جعفری،تره تیزک،شلغم،سیر،اسفناج
سدیم	آرتیشو،کرفس
مس	شنبلیله،خرفه،بامیه،بادمجان
منیزم	ذرت شیرین
آهن	تره،باقلا،جعفری،اسفناج،آندیو
کلسیم	جعفری،تره ایرانی،اسفناج،کرفس،هویج،تربچه
فسفر	سیر،نخود فرنگی،آرتیشو،کلم تکمه ای،کلم بروکلی
پروتئین	لوبیا،باقلا،کلم بروکلی،نخود فرنگی،ذرت شیرین
نشاسته	سیب زمینی،سیب زمینی شیرین

» مجتبی رجب پور و رضا نوروزی
»» نظرات دیگران ( نظر)

زعــــفــران:و گشنیز(دوشنبه 85 بهمن 30 ساعت 1:4 عصر )

کاشت زعــــفــران:

زعفران گیاه گرمسیری است که در مناطقی با زمستانهای گرم و خشک رشد خوبی دارد. مقاومت زعفران در برابر سرما زیاد است (تا 20- درجه سانتیگراد) اما به دلیل اینکه طول دوره رشد آن از اواخر پاییز تا آغاز بهار است نیاز به آب و هوای معتدل در این دوره دارد. باران یا آبیاری در طول دوره استراحت تابستانه (دوره خواب) برای این گیاه مضر می باشد.

در خاکهای رسی یا شنی بخوبی رشد نمی کند بهترین نوع خاک خاک شنی- رسی با مقدار کمی آهک و PH (8-7) همچنین خاک باید عاری از علفهای هرز باشد و طی چند سال اخیر در آن زعفران کاشت نشده باشد.

این گیاه بمقدار مختصری ترکیبات مغذی نیاز دارد و بهترین نوع کود کود گاوی بمیزان 15-10 تن در هکتار می باشد. در صورت استفاده از کودهای شیمیایی بمیزان 100 کیلوگرم کود فسفره و 200 کیلوگرم کود پتاسه فبل از کاشت و 200 کیلوگرم کود اوره بصورت سرک (در چند مرحله) در مراحل داشت و بعد از برداشت (و یا 500 کیلوگرم کود کامل در هکتار) کفایت می کند مقادیر یاد شده بسته به نوع خاک می تواند متغیر باشد.

عملیات کاشت (سال اول):

در فصل بهار زمین مورد نظر را در طی یک هفته دو بار شخم زده شود بطوریکه همه کلوخها خرد شده و کود بخوبی با خاک مخلوط گردد. پس از رشد علفهای هرز را وجین نموده و تا موقع کاشت رها شود.

در اوایل پاییز چند روز قبل از کاشت زمین را آبیاری و برای سومین مرتبه زیر و رو کرده بعد از آنکه همه کلوخه ها خرد شدند پیازهای به روش فارویی یا کرتی کاشته شوند.

طریقه کاشت پیازها:

پیازها انتخاب شده باید سالم و عاری از هر گونه بیماری و یا آسیب دیدگی بوده و قبل از کاشت با سموم قارچ کش ضدعفونی شود.

فاصله پیازها روی ردیف 20 سانتیمتر و فاصله بین ردیفها را 25 سانتیمتر است که در غیر این صورت پیازها رشد مناسب نخواهند کرد در هر هکتار به طور متوسط 3 تن پیاز کاشته می شود.

بعد از کاشت پیازها بلافاصله مزرعه آبیاری شود و اگر 3-2 روز قبل از کاشت آبیاری صورت گرفته باشد می توان آبیاری را تا چند روز بعد از کاشت به تعویق انداخت بهترین زمان آبیاری مزرعه اواخر مهرماه می باشد اگر آبیاری زودتر از زمان مقرر انجام شود برگها قبل از گلها ظاهر می شوند که در این صورت عمل برداشت را با مشکل مواجه می سازد.

بنابراین باید مراقب بود که در فاصله زمانی بین مرحله کاشت پیازها و زمان برداشت گل فقط یکبار آبیاری انجام شود. زعفران گیاهی است مخصوص مناطق خشک و آب چندانی نیاز ندارد اما اگر بعد از برداشت و طول زمستان چندین نوبت مزرعه آبیاری شود پیازها درشت تر خواهند شد و باعث می گردد که گیاهان قویتری ایجاد کند. آبیاری زعفران زمانی انجام می شود که محصولات دیگر به آب احتیاج ندارد.

عملیات سال دوم(مراحل داشت مزرعه):

کوددهی:

در اواسط مهرماه در حدود 15 تن در هکتار کود دامی به زمین داده و شخم سطحی زده می شود. بطوریکه به پیازها آسیبی نرسد اگر در مزرعه علف هرز دیده شد باید وجین انجام گیرد.

آبیاری:

آبیاری در سال دوم همانند سال اول انجام می شود اگر بارندگی در حد متوسط باشد هر 20 روز یکبار آبیاری کفایت می کند(دور آبیاری به نوع خاک هم بستگی دارد و در خاکهایی با درصد شن بیشتر دور آبیاری کوتاهتر و در خاکهای رسی دور آبیاری بلندتر است)

در سالهای خیلی سرد در ماههای دی و بهمن باید از آبیاری مزرعه خودداری نمود زیرا باعث یخ زدگی و فساد پیازها می گردد. آخرین آبیاری در اواسط فروردین است زمانی که برگهای زعفران رو به زردی می گرایند بعد از آن برگها را چیده و بعنوان خوراک دام استفاده گردد ولی دقت کنید که به هیچ وجه دام را برای چرانیدن در مزرعه رها نکنید چرا که به پیازها فشار آورده پیازها آسیب دیده و احتمال سبز شدن آن در سال آینده کاهش می یابد.

کنترل علفهای هرز:

بهترین روش کنترل علفهای هرز وجین دستی است که دو بار در سال انجام می شود. در صورت لزوم از علفها کشهای مناسب با توصیه کارشناسان مربوطه استفاده می شود.

کنترل آفات:

خرگوش و جوجه تیغی از جمله جانورانی هستند که از پیازهای زعفران تغذیه نموده و به مزرعه خسارت می زنند در صورت مشاهده آثار آن از طعمع مسموم طبق توصیه کارشناس مربوطه استفاده می شود.

کشت زعفران فقط در سال اول ولی برداشت آن 7 سال می باشد.

برداشت زعفران:

مزرعه زعفران در سال اول محصول قابل توجهی ندارد و فقط پیازهایی که درشت تر بوده و تغذیه خوبی داشته اند به گل رفته و تولید زعفران می کنند.

زمان گلدهی مزرعه معمولا آبانماه و دوره گلدهی 15 روز بطول می انجامد برداشت زعفران توسط دست و نیروی انسانی انجام می گیرد.

بهترین زمان گل گیری در ساعات اولیه صبح و قبل از طلوع آفتاب می باشد بنابراین به تعداد نیروی کارگری زیادی نیاز است اگر گلها در معرض باد و نور خورشید قرار بگیرند کیفیت خود را از دست داده و عطر و رنگ آن کاهش می یابد.

بعد از چیدن گلها رشته های زعفران را از گل جدا کرده و بر روی پارچه های تمیز در اطاقکی که سایه بوده و تهویه مناسبی داشته باشد پهن کرده تا کاملا خشک شوند.

از هر هکتار مزرعه زعفران بطور متوسط سالانه 10 کیلوگرم زعفران خشک بدست می آید. در پایان سال هفتم باید پیازها را از زمین دیگری منتقل نموده قابل توجه است که پیازها را در سال اول را دارند پس در سال هفتم 5 هکتار زمین را با این مقدار پیاز می توان به زیر کشت برد.

کاشت و برداشت زعفران به ماشین آلات سنگین نیاز ندارد.

گشنیز:

نام علمی: Corianderum sativum

خانواده: Apiaceae

نام انگلیسی: Coriander

خصوصیات گیاهی:

گشنیز گیاهی یکساله و علفی به ارتفاع 30 تا 60 سانتیمتر بوده و دارای دو نوع برگ که نوع اول در قاعده ساقه دارای پهنک با لوبهای دندانه ای عمیق و نوع دوم برگ در قسمت فوقانی ساقه دارای پهنک باریک و رشته ای است. گلهای آن سفید رنگ و کوچک بوده و گل آذین آن به صورت چتر مرکب است. میوه آن فندقه گرد با عطر فراوان است. وزن هزار دانه آن 6 گرم است. این گیاه دگرگشن بوده و عمل گرده افشانی توسط حشرات انجام می شود.

قسمت دارویی میوه (بذر) است.

مواد موثره و ترکیبات شیمیایی:

این گیاه دارای اینالول ژرانیول لیمونن پی نن بورنئول سینئول کامفور و استات ژرانیول می باشد و میزان اسانس بذر آن 1 در صد می باشد.

خواص درمانی و موارد مصرف:

مصرف گشنیز معده را تقویت و هضم غذا را آسان می کند. ضد نفخ باکتری انگل و قارچ است . حافظه را تقویت می کند. در درمان رماتیسم نقرس و کوفتگی موثر است. از آن به منظور درمان سرخک تشنج صرع و افسردگی استفاده می شود. اسانس آن در صنایع آرایشی بهداشتی غذایی تولید نوشابه نقل سازی و دارویی کاربرد دارد و در ترکیب داروهای گیاهی از قبیل پودر کارمیناتیف قطره کارمنیت و قرص سی لاکس بکار می رود.

روشهای مصرف:

از این گیاه بصورت پودر قطره قرص عرقیات پماد و اسانس استفاده می شود.

سازگاری:

این گیاه در سراسر جهان کشت و کار شده و تا دمای 18 درجه زیر صفر را تحمل می کند چون گیاهی نور پسند است کشت آن در کشورهایی که از نور خورشید بیشتری بهره مند هستند موفقیت آمیزتر است. طول دوره رشد آن حدود 4 ماه بوده و در این مدت به 1400 تا 1500 ساعت روشنایی نیاز دارد.

درجه حرارت مطلوب آن حدود 18 تا 20 است. کشت آن در استان اصفهان امکانپذیر و قابل توسعه می باشد. گلهای آن در خرداد ماه تشکیل شده و جهت گرده افشانی نیاز به حشرات دارد و میوه ها نیز اواخر مرداد و اوایل شهریور می رسند.

آماده سازی زمین و کوددهی:

به منظور کشت گشنیز در فصل بهار باید در پاییز سال قبل کودهای دامی پوسیده و کودهای شیمیایی (فسفاته و پتاسه) به زمین اضافه کرد و زمین را شخم زده و آماده کشت نمود. میزان کودهای شیمیایی مورد نیاز به ترتیب کود فسفاته 120 کیلوگرم کود پتاسه 50 کیلوگرم و کود ازته 100 کیلوگرم در هکتار می باشد.

زمان کاشت:

زمان مناسب کاشت آن در اوایل فروردین بوده که دمای خاک تا عمق 6 سانتی به 7 درجه بالای صفر می رسد. میزان بذر لازم در هر هکتار 16 تا 20 کیلوگرم است که بهتر است قبل از کاشت بذور را 24 ساعت در آب خیساند. عمق کاشت بذر حدود 5 سانتینتر و تعداد بوته لازم در هر متر مربع 15 بوته است. تراکم زیاد باعث افزایش خسارت سفیدک پودری می شود.

در کشت گشنیز علاوه بر روش دستپاش می توان از دستگاه خطی کار غلات استفاده نمود. کشت آن بصورت کرتی یا جوی پشته انجام می شود.

عملیات داشت:

از جمله عملیات داشت دفع علفهای هرز مبارزه با آفات و بیماریها از قبیل سفیدک پوردی فوزاریوم لکه برگی و شته ها اشاره کرد. همچنین جهت کاهش خسارت سفیدک پودری می توان فاصله بین دفعات آبیاری را افزایش داد.

برداشت:

از آنجایی که میوه های گشنیز بطور همزمان نمی رسند بایستی عملیات برداشت را طی دو مرحله انجام داد. هنگامیکه 30 تا 40 درصد میوه ها رسیدند ساقه های حامل بذر را بطول 20 تا 25 سانتیمتر بریده و روی زمین پهن می کنند تا خشک شده و بوجاری نمایند.

این گیاه تقریبا 4 ماه پس از کاشت آماده برداشت می شود. پس از بوجاری اگر دانه ها دارای رطوبت بالای 12 درصد باشند باید بذور مورد نظر را در دمای 40 درجه خشک خشک نمود. میزان عملکرد بذر گشنیز حدود 1 تن در هکتار است. بذر آن صادراتی بوده و سالانه به میزان قابل توجهی به خارج از کشود صادر می شود

» مجتبی رجب پور و رضا نوروزی
»» نظرات دیگران ( نظر)

منابع کارشناسی ارشد مهندسی آبخیزداری و بیابانزدایی(دوشنبه 85 بهمن 30 ساعت 12:49 عصر )

هر سوالی در مورد مرتع و آبخیزداری دارید ،بپرسید.

منابع امتحانی کارشناسی ارشد آبخیزداری:ی

هیدرولوژی:کتاب هیدرولوژی کاربردی (دکتر مهدوی)،اگر وقت داشتید کتاب هیدرولوژی دکتر علیزاده را هم بخوانید.

آبخیزداری: به ترتیب اهمیت:جزوه آبخیزداری (دکتر نخجوانی) ،جزوه آبخیزداری دکتر سلاجقه، کتاب فرسایش آبی {دکترحسینقلی رفاهی(نیازی نیست همه فصول این کتاب را بخوانید)}

حفاظت خاک:جزوه حفاظت خاک( دکتر نخجوانی).جزوه حفاظت خاک( دکتر سلاجقه)،کتاب فرسایش بادی{ دکتر رفاهی(کسانی میخواهند آبخیزداری شرکت کنند،نیازی نیست که این کتاب را بخوانند)}.

جامعه شناسی روستایی:جزوه جامعه شناسی روستایی دانشگاه گرگان(دکتر خلیقی) برای کسانی که میخواهند مهندسی آبخیزداری شرکت کنند

مرتع و مرتعداری:کتاب مرتع و مرتعداری (دکتر مقدم ) و کتاب مرتعداری( دکتر مصداقی)

ژئومورفولوژی:کتاب های ژئومورفولوژی کاربردی جلد ۱ وجلد۲ (دکتر احمدی) و جزوه دانشگاه یزد(دکتر اختصاصی)

زمین شناسی:جزوه دانشگاه تهران

جزوه خاک های خشک و نیمه خشک: به ترتیب اهمیت،دانشگاه اصفهان و دانشگاه تهران(مربوط به مهندسی بیابانزدایی)

» مجتبی رجب پور و رضا نوروزی
»» نظرات دیگران ( نظر)

منابع کارشناسی ارشد مهندسی آبخیزداری و بیابانزدایی(دوشنبه 85 بهمن 30 ساعت 12:44 عصر )

هر سوالی در مورد مرتع و آبخیزداری دارید ،بپرسید.

بار ها مشاهده کرده ام دوستانی که سال ها پیش از رشته مرتع و آبخیزداری فارغ تحصیل شده اند و پس از سال ها تصمیم به ادامه تحصیل گرفته اند ، در دانستن منابع امتحانی کارشناسی ارشد آبخیزداری و البته بیابانزدایی مشکل دارند. برای این عزیزان و کسانی که با این مشکل مواجهند،منابع امتحانی فوق الذکر را معرفی میکنم.

منابع امتحانی کارشناسی ارشد آبخیزداری:

هیدرولوژی:کتاب هیدرولوژی کاربردی (دکتر مهدوی)،اگر وقت داشتید کتاب هیدرولوژی دکتر علیزاده را هم بخوانید.

مرتع و مرتعداری:کتاب مرتع و مرتعداری (دکتر مقدم ) و کتاب مرتعداری( دکتر مصداقی)

ژئومورفولوژی:کتاب های ژئومورفولوژی کاربردی جلد ۱ وجلد۲ (دکتر احمدی) و جزوه دانشگاه یزد(دکتر اختصاصی)

زمین شناسی:جزوه دانشگاه تهران

جزوه خاک های خشک و نیمه خشک: به ترتیب اهمیت،دانشگاه اصفهان و دانشگاه تهران(مربوط به مهندسی بیابانزدایی)

» مجتبی رجب پور و رضا نوروزی
»» نظرات دیگران ( نظر)

معرفی کتب کمک درسی(دوشنبه 85 بهمن 30 ساعت 12:41 عصر )

۱): پرسش های چهار گزینه ای هیدرولوژی(ویژه آزمون های کارشناسی به کارشناسی ارشد)

مولف:دکتر علیرضا شکوهی انتشارات: موسسه فرهنگی و هنری دیباگران تهران قیمت:۱۹۰۰۰ ریال

۲):خلاصه درس و پرسش های چهار گزینه ای هیدرولوژی مهندسی(ویژه داوطلبان کنکور کارشناسی ارشد)

مولفان:امیر آقا کوچک، نسرین نصرالهی انتشارات:انگیزه

قیمت:۱۴۰۰۰ ریال

۳):پرسش های چهارگزینه ای آبخیزداری،فرسایش و حفاظت خاک

مولف:دکتر محمود شعبانپور شهرستانی

انتشارات: موسسه فرهنگی و هنری دیباگران تهران قیمت:۶۹۰۰ ریال

» مجتبی رجب پور و رضا نوروزی
»» نظرات دیگران ( نظر)

کالانکوئه.کاکتوس(دوشنبه 85 بهمن 30 ساعت 12:30 عصر )

کالانکوئه

از گیاهان جالب دیگری که در گلخانه باغ گلهای اصفهان وجود دارد کالانکوئه می باشد که مطالبی از آنرا بیان می کنم.

خانواده: گل ناز crassulaceae

نام علمی: kalanchoe sp.

گلهای زیبای قرمز و خوشه ای دارد و برگها گوشتالو و براق می باشد.

گیاهی آپارتمانی است و در گلدان سریع رشد می کند و تکثیر می شود. گیاهی مقاوم است گلدهی آن طولانی است

در مناطق معتدل گلدان یا قلمه های ریشه دار را در محل آفتاب گیر یا سایه آفتاب نگهداری می کنند تا زمان گلدهی طولانی شود. برگهای مقابل و دندانه دار و بوته کرکی و مخملی دارد و حالت زیبایی به گیاه می دهد. عکس

بریوفیلوم: نوعی کالانکوئه می باشد و خود به روش غیرجنسی تکثیر می شود. در روی هر یک از دندانه های برگ عضو کوچکی از گیاه که در حقیقت یک جوانه پوشیده از چند برگ بسیار کوچک است تشکیل می یابد. این اندامها را جنین برگی می گویند که پس از تکامل از پایه مادری جدا شده و در سطح خاک پراکنده می شود که اگر مرطوب باشد شروع به رشد می کند. عکس

تکثیر کالانکوئه: بذر، قلمه برگ، قلمه ساقه

خاک مخصوص قلمه :پیت و خاکبرگ یا کمپوست و ماسه نرم

کاکتوسها:

کاکتوسها گیاهان گوشتی و آبدار و دارای سبزینه است و عموما فاقد برگ و یا دارای برگهای تغییر شکل یافته بصورت خار هستند. گلهای کاکتوسها دوجنسی و به رنگهای متنوع و زیبایی است. دارای نقاطی بنام آرئول هستند که محل تولید خار یا گل هستند.

جنسهای کاکتوس:

پرسیکا: از معدود کاکتوسهایی که دارای برگ واقعی و شبیه درختان جنگلی است. عکس

اپونتیا: کاکتوسی بدون برگ هستند. ساقه ها بصورت گوشتی و آبدار بوده و بصورت بند بند است. ساقه ها در محل بند بصورت ترد و شکننده. درآنها گلها بصورت زرد، سفید، نارنجی و ارغوانی است. نیاز به آب فراوان داشته و نسبت به سرمای 6-1 درجه مقاومند. بیشتر گونه های اوپونتیا سریع الرشد بوده به راحتی گل می دهد. عکس

سرئوس: این کاکتوسها هم بدون برگ هستند ساقه ها بصورت کشیده و ستونی است. گلها بدون دمگل و مستقیما روی ساقه قرار می گیرد. در محیط آفتابی با مختصر سایه پرورش پیدا می کند. مقاومت به سرما 4-1 درجه دارد .عکس

گونه های سرئوس:

اکینوکاکتوس :

کاکتوس کوزه ای یا توتیایی که بشکل توده کروی است .دارای یکسری تیغهای برجسته ای است . طول آن تا 3 متر و قطر آن تا 1 متر می رسد. و در زمستان آب کم و حرارت پایین نیاز دارد و برای گلدهی نیازمند نور زیاد است . عکس

آستروفیتوم یا کلاه اسقفی یا ستاره ای:

کاکتوسی است کروی و چند پهلو. ارتفاع این کاکتوسها تا 60 سانتیمتر می رسد. بر روی این کاکتوسها نقاط سفید رنگی بصورت نواری بر روی ستون 8 گانه دیده می شود. یکسری خاردار و یکسری بدون خار هستند. دارای پوست سبز مایل به خاکستری بوده گل بصورت ستاره ای شکل و زرد است.

مامیلاریا یا کاکتوس پف:

دارای ساقه کروی است پوشیده از خارهای سفید و ظریف بوده درفصل بهار و تابستان گلهایی به رنگ سفید ، صورتی و قرمز به شکل دایره ای روی سطح ایجاد می شود.

تکثیر کاکتوسها:

قلمه: در بهار و تابستان قلمه زده می شود که باید در محلی سایه خشک شود و سپس کاشته می شود.
پاجوش: از کنار ساقه کاکتوس جدا و کشت می شود.
بذر: در گلدانی حاوی مخلوط خاکی مناسب * بذر را کاشته در محل روشن می گذاریم و رطوبت آنرا با قرار دادن پلاستیک تامین کرده تا سبز شود.
پیوند: انواعی از پیوندها برای کاکتوس وجود دارد که باید بصورتی باشد که یا قطر پایه و پیوندک یکی باشد که به هم متصل و با نخ می بندیم یا اینکه در شکافی که در روی پایه ایجاد کردیم پیوندک را قرار دهیم و یا برش افقی روی پایه و پیوندک و اتصال دادن بهم و بستن آنها با نخ.