با توجه به فعالیت مهندسان مشاور در مناطق مورد مطالعه در خصوص شبکة توزیع آب شهری و استفاده از شرح خدمات نهائی تهیه شده توسط دفتر نظارت بر کاهش آب بحساب نیامده شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور و تلفیق شرح خدمات مزبور با استفاده از محیط و ابزار GIS و نظارت بر عملکرد مشاورین از ناحیة دستگاههای اجرائی ( شرکتهای آب و فاضلاب استانی ) توسط مدیران دفاتر و رابطین GIS شرکتهای آبفا امری ضروریست که در این مقاله سعی گردیده بطور اختصار جایگاه مهندسان مشاور در استفاده از GIS ، ویژگیها و مزیت GIS ، استفاده اقتصادی از آن و راه حلهای استفاده مهندسان مشاور از GIS بیان گردیده است و منابع تهیه آن نیز مجموعه مقالات پنجمین همایش سالانه GIS سازمان نقشه برداری ، مجموعه مقالات کنفرانس بین المللی نقشه براری، کتاب کاربرد GIS در امور اطلاعاتی و اجرائی می باشند .

الف-( جایگاه مهندسان مشاور در استفاده از GIS )

مهندسان مشاور از نظر استفاده از GIS می توان به گروههای زیر تقسیم بندی نمود:

1-    بسیاری اصلا" استفاده نکرده اند .

2- تعدادی از اعضاء مدتی استفاده بعمل آورده اند ، ولی فعالیت این گروه در حال حاضر یا متوقف و یا بسیار ضعیف شده است .

3-    تعداد اندکی از مشاورانی که در حال حاضر نیز از GIS استفاده می بردند .

تعداد مشاوران گروه اول زیاد است ، چون بدلیل شرایط اقتصادی مناسب پروژه ها ، گران بودن خدمات مشاور با استفاده از GIS اصولا" تمایلی به استفاده از این سیستم ایجاد نشده است . بنابراین مزایای بکارکیری این سیستم به عنوان یک ابزار نوین تکنولوژیک محروم مانده اند .

گروه دوم بدلیل مشکلات مدیریتی یا نتوانسته اند از قابلیتهای GIS ، خود به نحو مطلوب استفاده نمایند و یا قادر به حفظ نیروهای کارشناس GIS خود نبوده اند و یا کمبود کارشناسان و نیروی جایگزین عملا" اجرای پروژه های بعدی آنها با تعطیلی و دیرکرد مواجه شده است .

تجربه ای شهرداری در استفاده از GIS در طرح جامع یک شهرستان ارائه نموده ، یک کار سه ماهه در یکماه انجام رسیده علاوه بر این اطلاعات مورد نیاز در فرمت GIS و با قابلیت تحلیل مکانی ذخیره شده اند . در شرکتهای آب و فاضلاب می توانند اطلاعات را توسط نرم افزارهای Oracell و Microstation ذخیره و در طول سال جاری نیز نرم افزار مناسب جهت آنالیز از اطلاعات مزبور طرف مجری طرح ساماندهی اطلاعات جغرافیایی با همکاری کمیته نظارت بر راهبرد GIS معرفی می شود .

ب-( ویژگیها و برتریهای GIS )

در سیستمهای موجود شرکتهای آب و فاضلاب معمولا" نقشه ها در فرمت اتوکد ( Autocad ) یا میکرواستیشن ( Microstation ) تهیه و نگهداری می شوند . کلیه اطلاعات توضیعی و مکانی در بخشهای در برنامه صفحه گسترده مانند اکسل ( EXCELL ) یا لوتوس و یا پایگاه داده ها مثل اکسس ACCESS یا فاکس پرو ( Fox Pro ) مورد تجزیه و تحلیلی قرار میگیرند .ضعف سیستمهای موجود نبودن رابطه بین عوارض مکانی با داده های توصیفی مرتبط است . به عبارت دیگر نمی توان شرط دلخواهی را در اطلاعات آماری تعیین کرد ( مثلا" شهرکی با 60 مشترک ) و بلافاصله توزیع آب شهرک شبکه را در نقشه مشاهده نمود . در مجموع ویژگیهای GIS بسیاری از محدودیتها را حذف و قابلیت جدیدی ارائه می کند . این ویژکی را می توان به 5 بخش تقسیم نمود:

ب-1:رابطة اطلاعات توصیفی با مکانی

اولین امکانی که این برنامه ها در اختیار می گذارند ، ارتباط بین داده های توصیفی با عوارض مکانی است . بدین ترتیب راه برای انتخاب عوارض خاص با شرایط پیچیده فراهم می آید . ( مثال زیر )

از سوی دیگر این سیستم قادر خواهد بود عوارضی را در نقشه انتخاب نماید و اطلاعات آماری تک تک آنها را در اختیار بگیرد .

شکل 1- کلیدی ترین بخش GIS رابطة بین عوارض نقشه و داده های متناظر در بانک اطلاعات

مثال: شهرکی با 100 مشترک و نزدیک شهر را براحتی تحت کنترل میگیریم .

ب-2: ابزارهای پردازش و اصلاح گروهی عوارض نقشه

بدلیل ماهیت پیچیدة عوارض در GIS ، اصلاح هندسی آنها مستلزم صرف زمان زیادی است . مثلا" خطوط اضافی که در زمان و قوی سازی ایجاد شده اند . بایستی حذف شوند و یا خطوطی که باید به یکدیگر متصل شوند ولی هنوز به هم نرسیده اند بایستی تا تا تقاطع با خط امتداد یابند .  

 در تمامی برنامه های GIS ابزارهای قدرتمندی برای انجام اینگونه اصلاحات وجود دارد که متناسب با اندازة دلخواه ( Tolerance ) می توان عملیات را یکباره بر روی کل عوارض مورد نظر اعمال نمود و در صورتیکه مایل نباشیم از دیگر امکانات این سیستم استفاده کنیم ، همین قابلیت موجب خواهد شد تا زمان زیادی در اصلاح نقشه ها صرفه جویی شود و نهایتا" نقشه های دقیق و تمیزی تولید گردد .

مجموع امکاناتی که معمولا" در پردازش گروهی عوارض در اختیار قرار میگیرد به شرح زیر است:

الف- امتداد دادن خطوط تا نزدیکترین خط

ب- حذف خطوط کوتاه بیرون زده

پ- برش خطوط در نقاط تقاطع

ت-حذف خطوط تکراری و روی هم

ث- حذف خطوط تکراری و روی هم

ج- حذف نقاط تقاطع بی مورد

ب-3:ابزارهای اتصال عوارض نقشه به داده های توصیفی

پس از اصلاح شکل عوارض ، باید رابطه هر عارضه با دادة متناظر خود در بانک اطلاعات برقرار گردد. مثلا" یک لوله در یک نقشة تأسیساتی بارکود متناظر خود اتصال داشته باشد که می تواند حاوی اطلاعاتی از قبیل طول لوله ، نوع لوله ، قطر لوله ، تاریخ نصب ، تاریخ اولین بازدید ، نام کارخانة سازنده و … باشد .

در اکثر برنامه های GIS ابزارهائی برای وارد کردن این نوع اطلاعات پیش بینی شده است که        می توان مجموعة بزرگی از عوارض همگن را انتخاب و سپس مقدار لازم را به هر یک اطلاق نمود . ابزارهائی نیز برای تعیین مقدار داده به ازای هر عارضه پیش بینی شده است که با استفاده از این ابزار می توان با سرعت و دقت اطلاعات تمامی عوارض را تعیین نمود .

بدین ترتیب با انتخاب عوارض از نقشه می توان به اطلاعات توصیفی ( مانند طول یا جنس لوله ، مالک ، میزان بدهی و … ) دست یافت و یا از طریق بانک اطلاعات واحدهای ذیربط ، اضافه تراکم را مشخص کرد و توزیع آنها را در نقشه مشاهده نمود .

ب-4: تجزیه و تحلیل داده ها

با انجام مراحل پیشین ، بستر لازم برای استفاده از قابلیتهای اصلی GIS یعنی تجزیه و تحلیل فراهم   می شود . بدین ترتیب می توان نقشه های موضوعی ( شبکه ) را به راحتی تولید کرد . مثلا" نقشه های شبکه را با کلاسهای متنوع خود ، در یک مرحله ایجاد گردد و یا نقشه های شبکه موجب عوارض مکانی تولید گردد . بدین ترتیب برنامه ریزان و سیاستگذاران خدمات شهری قادر خواهند بود براساس اطلاعات موجود وضعیت را ارزیابی و بخش توسعه اصولی و یکنواخت عمل کنند و توزیع به نحو عادلانه صورت پذیرد .

ب-5: مدل سازی

با انجام مراحل 4گانه قبلی ، اکنون می توان براساس روندهایی که در منطقه پیدا شده است ، تحولات بعدی را پیش بینی نمایند .

ج- ( استفاده اقتصادی از GIS )

بحث GIS در شرکتهای آبفا وسایر شرکتهای خدمات شهری با بحث سرمایه گذاری عالی و کلان همراه بوده است . ماهیت ذاتی این سیستم مستلزم سرمایه گذاری است ، با لیکن با تخصص هزینه برنامه ریزی شده و تدریجی نیز می توان از مزایای این سیستم بهره برد . مهمترین نکته در این هزینه خرید نرم افزارهای GIS و یا تهیه نقشه ها و یا ارتباط اطلاعات توصیفی با عوارض مکانی نیست ، بلکه تعیین استراتژی ( هدف ) صحیح و حساب شده ، کلیدی ترین بحث استفاده از این سیستمها به شمار می رود که متأسفانه در شرایط فعلی اهمیت آن یا فراموش شده است و یا در مراتب آخر اهمیت قرار دارد . اصولا" سرمایه گذاری اولیه برای تهیه نقشه و جمع آوری اطلاعات بدون توجه به جزئیات هدف و راه به آن ، هزینه های اضافی و غیر ضروری را به مجری تحمیل می کند . در حالی که معمولا" اتخاذ اهداف درست از طریق اجراء طرح آزمایشی ، هزینه های تولید یا تبدیل نقشه ها و پردازش اطلاعات را به مقدار قابل توجهی کاهش میدهد و انجام عملیات را با دقت بیشتری همراه می سازد . اصولا" بسیاری از مجریان به دلیل واهمه از بروز مشکلات بعدی ، همواره سعی در جمع آوری اطلاعات و نقشه ها با حداکثر دقت را دارند . لیکن باید توجه داشت که دقت بیش از حد مقیاس خروجی نه تنها مزیت نیست بلکه در شرایطی مشکل آفرین نیز می باشد .

بدیهی است که منابع مالی مهندسان مشاور محدود است و به همین دلیل اگر از سوی کارفرما در مورد استفاده از این سیستم تأکید و اصراری وجود نداشته باشد ، مشاوران تمایلی به استفاده از آن بروز نمی کنند . اما با تجربه نشان می دهد که استفادة حساب شده از GIS با برنامه حتی بدون حمایتهای مالی کارفرما نیز میتواند سودآور باشد به عنوان مثال ، بخش تولید نقشه ها و اتصال     داده ها که جزء بخشهای ضروری سرمایه گذاری و هزینه بر GIS محسوب می شود و به ظاهر سودآور نمی باشد اما با کاهش هزینه های پرسنلی در خصوص مطالعه ، طرح روش مناسب و …  زمان منافع ، منافع مضاعفی را نصیب مهندسان مشاور می نماید .  اما سود اصلی در زمان تجزیه و تحلیل وضع موجود و بویژه در ارائه طرحهای پیشنهادی ( نشت یابی ، اصلاح و بازسازی و … ) نهفته است . چرا که با شناخت جزئیات روابط بین عوارض موجود ، می توان طرح پیشنهادی را متناسب با امکانات و واقعیتهای موجود یا اعداد وارقام حقیقی ارائه نمود . به منظور دستیابی به چنین مزایائی لازم است که یک GIS سازمان یافته طراحی شود و این به معنای خرید یک نرم افزار گران قیمت نیست . بلکه طراحی صحیح و همه جانبة سیستم نقش اصلی را ایفا می کند . چرا که این خود طرح است که مشخص می کند کدام نرم افزار پاسخگوی نیازهاست و دقت کاربر سیستم در انجان عنلیات چگونه می تواند باشد و چه عوارضی قابل حذف هستند و کدام موارد حتما" باید حفظ شوند . برای تولید چنین سیستمی راه کارهای زیر وجود دارد:

1-    جذب کارشناسان سنجش GIS

2-    استفاده از مشاور GIS همراه با آموزش نرم افزار به کارشناسان و کاربران شرکت مهندسی مشاور

با پیشرفت شگرف علوم گوناگون و اتصال این علوم به جوامع بشری با پیچیدگی و حجم بالایی از اطلاعات مواجه هستیم که G.I.S  یکی از راه حل های آسان سازی این پیچیدگی ها  می باشد . یکپارچه سازی این داده ها و در دسترس قرار دادن آن ها برای اقشار مختلف جامعه نیازمند تکنولوژی جدیدی است با نام  WebG.I.S است .

 این تکنولوژی به ما اجازه دسترسی به منابع عظیمی از داده های مکانی و توصیفی را در کمترین زمان با کمترین هزینه و در هر مکانی ( منزل – سازمانهای دولتی – شهر دیگر 0 0 0) و در هر زمانی از شبانه روز و همچنین ایام تعطیل برآورده می سازد .

امروزه G.I.S آنچنان در مدیریت و کنترل مناطق و شهر ها و ... نفوذ کرده است که نبود آن می تواند شکاف غیر قابل جبرانی در بدنه آن ها وارد نماید .

تمام مراکز دولتی – سازمان ها و موسسات تجاری مرتبط با عمران شهری – محققین و دانش پژوهان و ... همه و همه از داده های G.I.S برای رشد و توسعه اهداف خود بهره می گیرند .

این علم و تکنولوژی مفید روز به روز جای خود را در قسمت های مختلف جامعه باز نموده و توجه کارشناسان و متخصصین را به خود جلب نموده است و این در حالی است که تصمیم گیری های حساس و دقیق نیازمند استفاده از این تکنولوژی می باشد .

اهداف

1-     کنترل سطوح دسترسی به اطلاعات.

2-     تهیه نقشه های الکترونیکی  از نقشه های کاغذی، بانکهای اطلاعاتی و منابع اطلاعاتی مربوطه و امکان به روز رسانی سریع اطلاعات

3-     تهیه مناسبترین و کاراترین روش ارائه و دسترس قرار دادن انواع اطلاعات جهت استفاده کاربر

4-      انجام تحلیلها و ارائه راهکارهای مناسب توسط سیستم از انواع اطلاعات جغرافیایی و توصیفی

5-       ایجاد سیستم gis جهت درج داده های مکانی مربوط به آثار تاریخی ایران 

              جستجوی و پرس وجوی ابنیه ها تاریخی  -  نمایش عکس، فیلم و...

6-      اطلاع رسانی جهت کاهش شکایات مردمی  (برنامه زمانبندی پروژهای عمرانی شهرداری)

7-     آگاهی شهروندان نسبت به وضعیت ملک خود در وضعیت موجود و اینده ( نمایش طرح تفصیلی ) با هدف جلوگیری از سوء استفاده افراد سود جو و سوداگران زمین

8-     اطلاع رسانی شهروندان به شهرداری (خبررسانی از ساخت سازها غیر مجاز و شبانه ، اطلاع رسانی از وضعیت موجود ملک که از چشم کارشناسان شهرداری به دور مانده و ...)

9-     خدمات رسانی  به مسافرین بویژه در ایام نوروز و تابستان (ادرس یابی دقیق و سریع بدون سر درگم شدن در شهر برای مسافرین نا اشنا به شهر – آدرس دهی هتلها ، رستورانها ، مراکز درمانی ، خانه معلمها ، پارکها ، مناطق تفریحی و استراحتگاهی ، بانکها و . . . )

مخاطبین

1-     شهروندان

2-     ارگانها و سازمانهای دولتی

3-     پژوهشگران ، دانشجویان و مراکز آموزش عالی

4-     مسافران و گردشگران

نمایش نقشه بر روی اینترنت با

قابلیتها :

1-  نمایش لایه های مختلف اطلاعاتی به کاربران با قابلیت کلاس بندی لایه ها و نمایش یک یا چند لایه به طور همزمان، این لایه ها شامل لایه های مربوط به انواع راه های شهری، مراکز اداری، فرهنگی، اقتصادی و خدماتی و ... می باشد .

2-  دارای بودن یک Legend  دینامیک با توجه به مقیاس نمایش .

3-  امکان فیلتر و انتخاب لایه ها جهت نمایش ، توسط کاربر

4-   کلیه ابزارهای کار با نقشه، شامل تمام مواردی که مورد نیاز کاربر می باشد مانند: بزرگنمایی با استفاده از   ماوس(Track Zoom In)، بزرگنمایی(Zoom In)، کوچکنمایی(Zoom Out)، نمای کامل(Full Extent)، نمای قبلی(Previous Extent)، آخرین نما(Last Extent)، نمایش مقیاس(Scale bar)، موقعیت بر روی نقشه(Map locator)، ابزار های حرکت بر روی نقشه (Pan).

5-  ابزار های ترسیمی شامل: رسم نقطه ، رسم بیضی، رسم دایره، رسم مستصیل، رسم چند ضلعی و ....

6-  ارائه اطلاعات مکانی نقطه مورد انتخاب کاربر بر روی نقشه (Identify).

7-  نمایش مختصات جغرافیایی هر لحظه ماوس بر روی نقشه.

8-      امکان جستجوی نام مکان مورد نظر بر روی نقشه.

9-      بر چسب گذاری لایه  ((Label Features

10-   انتخاب بر اساس داده های توصیفی ( Select By Attribures )

11-   انتخاب بر اساس موقعیت مکانی عارضه (Select By Location)

12-   گزارش گیری به صورت نمودار ، جدول و ...

13-     امکان اعمال توابع شرطی (  And – OR – Like – NOT )(  = <> =< =>)

14-     لینک (Add Hyperlink)

15-    امکان چاپ و یا گرفتن خروجی با فرمت Tiff  ....

16.     اندازه گیری طول و فاصله

17.     تعیین حریم(Buffer

یکی از روش های آنالیز پوشش گیاهی و خاک توسط سنجش از

دور ، روش تبدیل Tasseled cap  میباشد .قبل از تشریح این روش لازم

میدانم که مروری بسیار اجمالی بر فرآیند یک پروژه سنجش از دور داشته

داشته باشیم.

مروری بسیار اجمالی بر فرآیند یک پروژه سنجش از دور :

برای درک بهتر این موضوع و موضوعات شبیه به آن اینجانب مثالی میاورم.

فرض کنید که شما به عنوان یک متخصص سنجش از دور وظیفه بررسی پوشش گیاهی منطقه ای

 خاص را بر عهده دارید. مسلما قدم اول تهیه تصاویر ماهواره ای میباشد.تصاویر ماهواره ای

 در ایران معمولا از سازمان فضایی خریداری میشود ، مگر سازمانی که شما در آن مشغول به

 فعالیت  هستید این تصاویر را داشته باشد  . بر اساس اینکه شما از تصاویرچه نوع گیرنده ای

 استفاده  مینمایید ، تعدادی تصویر از یک منطقه که از نظر عوارض و شکل دقیقا همانند هستند

 به دست  شما میرسد.این تصاویر سیاه و سفید هستند و در نگاه اول همانند به نظر میرسند ولی

 هر  کدام از آنها در باندهای مختلفی تهیه شده اند.

برای مثال شما میخواهید از تصاویر گیرنده TM برای بررسی پوشش گیاهی قسمتی از حوزه

 بزرگ کارون  استفاده نمایید  . چون تصاویری که این  گیرنده از زمین میگیرد 7 بانده هستند

 ،  7 تصویر از آن منطقه به دست شما میرسد. احتمالا تصاویر شما ، شماره گذاری شده اند.

تصاویر شما برای این گیرنده ، مربوط به باند های آبی ، سبز ، قرمز ، نزدیک به مادون قرمز

 ، مادون قرمز و باند حرارتی میباشد .به بیانی دیگر هر کدام مربوط به طول موج های خاص

 میباشند.حال شما برای انجام پروژه خود نیاز به یک نرم افزار قدرتمند مانند EARDAS

 Imagine ، و یا نرم افزار نسبتا مناسب ILWIS به منظور پردازش و انجام محاسبات بر

 روی تصاویر خود  دارید. قبل از هر عملیاتی بر روی تصاویر، حتما  باید  تصحیحات

لازم بر روی تصاویر  انجام گیرد و تصاویر مراحل پیش پردازش  Pre –precessing را بگذرانید .

                                              ترکیب باند ها :

 توجه داشته باشید که هدف شما در استفاده از باندها بسیار دخیل است.  ترکیب باند های

 مختلف ، نتایج مختلفی به شما ارائه میدهد. ترکیب باندها به معنای رویهم اندازی و ادغام آنها

 میباشد .این کار توسط نرم افزار انجام میگیرد. برای مثال تصاویر خود را وارد  نرم افزار

ILWIS نمایید.  بر روی operations  کلیک کنید.سپس Image processing  و بعد

 Color composite  را  انتخاب کنید. پنجره ای باز میشود. در این پنجره شما باید تصاویر

 مربوط به باند های قرمز ، سبز و آبی را وارد سازید . نتیجه ، یک تصویر میباشد .

به این تصویر ، تصویر حقیقی(True image  (میگویند( تصویر طبیعی منطقه) .زیرا

 از ترکیب باند های مرئی که با چشم انسان قابل رویت است ایجاد شده. ولی در اغلب موارد شما

برای  بررسی نیازمند ترکیب باند های غیر از باند های مرئی میباشید.

برای مثال همانطور که قبلا اشاره گردید گیاهان طول موج نزدیک  مادون قرمز را شدیدا

 منعکس میکنند. پس اگر شما در ترکیب باند های خود از باند نزدیک مادون قرمز استفاده نمایید ،

 تشخیص پوشش گیاهی بسیار راحتتر خواهد بود.

 این باند یکی از مفید ترین باند ها برای تشخیص پوشش گیاهی میباشد( کتاب Itroductory

Remote sensing ) .

همچنین معادلات و فرمول های بسیاری برای اهداف مختلف ( مانند بررسی

پوشش گیاهی منطقه ، بارندگی و ...) وجود دارد.برای مثال نسبت های

دو تصویر برای بررسی های مختلف مورد استفاده قرار میگیرد.(به بخش

تصاویر ماهواره ای مراجعه گردد). و یا دانشمندان فرمول های مختلفی

را برای بررسی پوشش گیاهی ارائه دادند.( به بخش شاخص های پوشش

گیاهی مراجعه شود. ) کار شما به عنوان یک متخصص سنجش از دور

 استفاده از این معادلات میباشد.بدین صورت که شما در نرم افزار خود

، این معادلات را کپی کرده و به جای کلمات نوع باند ها در فرمول ، نام

باند وارد شده به نرم افزار را قرار دهید . برای مثال اگر نام باند قرمز تصویر

 شما مهران باشد { همانطور که فایل های تصویری یا صوتی و .. ذخیره شده در

کامپیوتر شما هر اسمی داشته باشند ، تصاویر ماهواره ای هم به همین صورت است.

بنابر این شما میتوانید هر اسمی برای این تصاویر انتخاب نمایید ( با انتخاب تصویر و کلیک

بر روی دکمه F2 ) . میتوانید برای راحتی کار  هر تصویر را بر اساس نوع باند آن نامگذاری

 نمایید .مثلا نام تصویر با باند قرمز ، red  باشد .تا نیازی به جایگذاری در فرمول

نداشته باشید} .

پیش فرض نرم افزار این است که شما میدانید کدام باند قرمز ، سبز یا ... است ویا اینکه

فرمول برای نرم افزار تعریف شده باشد.

برای مثال شما در فرمول     VI = DVI = NIR - red  به جای mehran ، red  قرار میدهید.

بقیه کار را به عهده نرم افزار بگذارید .و البته قسمت بسیاری از

 کار تفسیر با شما است .در برخی نرم افزار ها قبلا این فرمول ها

طراحی  شده و نیازی به نوشتن آنها نیست و شما میتوانید به راحتی

 کار را به پایان برسانید. در این روش ها خروجی شما که همان جواب است

به صورت تصویر میباشد و اغلب به همراه آنها محاسبات آماری نیز وجوددارد.

                                 Tasseled cap translation

این روش توسط کمبل در سال1996 به منظور بررسی پوشش گیاهی و

 خاک ساخته شد.

در این روش 4 فرمول وجود دارد . که به نام های TC1 -TC2 - TC3-TC4 

هستند.

TC1=+0.433(GREEN)+0.632(RED)+0.586(NEAR INFRARED)+0.264

(NEAR IFRARED)

این فرمول میزان سبز بودن یعنی فراوانی و سلامتی گیاه را نشان میدهد.

این فرمول شبیه به PVI ( به مطلب شاخص های گیاهی مراجعه گردد)

میباشد .

TC2= -0.290(GREEN)-0.562(RED)+0.60(NEAR INFRARED)+0.491

(NEAR INFRARED) .

این فرمول میزان درخشندگی Brightness خاک را محاسبه مینماید.

 TC3=-0.829(GREEN)+0.522(RED)-0.039(NEAR INFRARED)+0.194

(NEAR INFRARED)

برای بررسی زرد بودن یا پژمردگی گیاهان استفاده میگردد.

TC4= +0.223(GREEN)+0.012(RED)+0.543(NEAR INFRARED)+0.18

(NEAR INFRARED)

خروجی این فرمول اطلاعات کمی در مورد پوشش گیاهی دارد.

بیشتر برای اطلاعات جوی استفاده میگردد. به طور کلی همانطور

یه طور کلی 95 در صد اطلاعات در زمینه پوشش گیاهی در TC1 و

TC2  وجود دارد و TC3  و TC4   حدود 5 در صد اطلاعات را به خود

اختصاص میدهند.

شما دوست عزیز میتوانید با کپی کردن این فرمول ها ( شاخص های

پوشش گیاهی و تسلد کپ) در خط دستور ( COMMAND LINE) نرم

افزار الویس و جایگذاری نام تصاویر خود به جای نام باندها به نتایج بسیار

جالبی دست یابید.

منبع: کتاب INTRODUCTORY REMOTE SENSING  جلد2

موفق باشید.

                                           نیمه پنهان

کسی را نداشته ام تا با او از چیز های کوچک بگویم

از دانه های شبنم بر تیغه های علف ، یا از چیز های بزرگ

از آنچه که بر جهان میگذرد.

تنها بوده ام ، گفته ام با خود و باخود در خیال بوده ام

اکنون دریافته ام که ، داشتن کسی در کنار تا کجا حیاتی است .

سوزان پولیس شوتز

قبل از اینکه به توضیح سیستم مختصات جغرافیایی بپردازیم. لازم است برخی

مطالب روشنتر عنوان گردد.

شما به عنوان یک شخصی که با پروژه های جی آی اس و یا سنجش از دور کار میکنید .

یکی از مهمترین کارهایی که باید انجام دهید تعیین سیستم مختصات جغرافیایی نقشه

یا تصویر مورد نظر شما میباشد . در حقیقت پس از وارد کردن تصویر یا نقشه خود به

هر نرم افزار جی آی اسی یا  آر اسی ( سنجش از دور) اولین کار شما تعیین این مهم

میباشد . به بیان ساده تر نرم افزار باید بداند که نقشه یا تصویر شما مربوط به کدام

منطقه در کجای کره زمین واقع شده است . سیستم های تصویر مختلفی توسط

کشور های مختلف ارائه شده است . برخی از این سیستم ها کاربرد جهانی دارند

و برخی مربوط به کشور خاصی هستند. بهترین سیستم ، معروف به سیستم

 UTM میباشد .

در همه پروژه ها از این سیستم استفاده میگردد . حال مطلب زیر را بادقت بخوانید:

زمین کروی است و تبدیل یک سطح کروی به یک سطح مسطوی ، بدون پارگی و

 کشیدن و فشردن بخش هایی از آن امکان پذیر نیست . مسئله اساسی در مبحث

 سیستم های  تصویر ، نحوه انتقال شبکه جغرافیایی از یک سطح کروی به روی

 یک سطح مستوی  و افقی است. چون کره یک شکل قابل گسترش نیست ، پس

برای به دست آوردن مدلی از آن در روی یک سطح مستوی ، ابتدا باید تصویر آن را روی

 یک شکل قابل گسترش مثل  مخروط ، استوانه یا صفحه مستوی منتقل نموده و سپس

 آنها را گسترش داد .

برای این منظور  به طور فرضی از یک کره شفاف که مختصات روی آن ترسیم شده ،

 یا از یک کره سیمی استفاده میگردد. در مرکز این کره لامپی روشن است و سایه

مختصات روی سطح استوانه یا مخروطی که مماس بر سطح این کره است منتقل میگردد.

سپس مخروط و استوانه مماس بر سطح این کره که سایه مختصات بر روی آن ترسیم

 شد ه است  قابل گسترش خواهد بود.

هر چند عملا چنین کاری صورت نمیگیرد و تقریبا تمامی سیستم های تصویر از طریق

 یک  سری سیستم های تصویر از طریق یک سری روابط و محاسبات ریاضی ترسیم

و تبدیل  میگردند.

انواع سیستم های تصویر( نیازی به یادگیری  این سیستم ها نیست .   ) .

 مستوی (Azimutal )  مخروطی ( Conical)  استوانه ای ( Cylindrical )  و سیستم های

تصویر منفرد ( Individual) .

                                              UTM

UTM یا Universal trasver mercator  از نوع سیستم تصویر استوانه ای میباشد .این

سیستم ویژگی مشابه واقعی دارد( یعنی کره زمین را به واقعی ترین شکل خود بر روی یک

صفحه نشان میدهد.  .) .از این سیستم برای تهیه نقشه های 80 درجه شمالی و

80 درجه جنوبی استفاده میگردد .

در این سیستم ? نصف النهار با فاصله ? درجه در نظر گرفته میشود و با هر چرخش کره

در داخل استوانه  و مماس نمودن آن با یک نصف النهار ، یک قاچ تهیه میشود. بنابراین برای

کل جهان ?? قاچ ? درجه ای تهیه میشود. هر قاچ نیز از مدار ?? درجه جنوبی تا ?? درجه

 شمالی به قطعات ? درجه ای تقسیم شده است که آنها نیز با حروف الفبای لاتین از

 c تا x ( به غیر از حروف I و O  ) از جنوب به شمال نامگذاری شده است .بدین ترتیب

 تمامی نقشه کره زمین به 1200 قطعه تقسیم شده است . هر یک از آن قطعات را یک

منطقه شبکه بندی میگویند . هر منطقه شبکه بندی با یک عدد و یک حرف لاتین مشخص

 میشود . ابعاد این منطقه 6 در 8 درجه ( 600 تا 900 کیلومتر ) میباشد .به دلیل کوچک

مقیاس بودن مناطق شبکه بندی شده ، آنها را مجددا به مربع های 100 کیلومتری

 تقسیم میکنند.

همانطور که اشاره گردید هر 6 درجه یک قاچ ( زون) میباشد . برای محاسبه زون هر منطقه

بصورت زیر عمل میکنیم. 

تقسیم بندی از ??? درجه شرقی و ??? درجه غربی میباشد ( ?? قاچ شرقی و ?? قاچ غربی)

(طول جغرافیایی /?) -??   برای مناطق غربی  

(طول جغرافیایی /?) +?? برای مناطق شرقی

اگر عدد به دست آمده اعشاری باشد به سمت عدد یزرگتر گرد میگردد.

برای مثال منطقه ای که در طول جغرافیایی ?? درجه شرقی قرار دارد . قاچ ( زون ) آن ??

میباشد .ایران بین طول های جغرافیایی ?? تا ?? شرقی واقع است و قاچ های آن ?? تا ??

میباشد .

زین پس شما دوست عزیز میتوانید با مشاهده بخش پایین سمت راست وبلاگ ، در زیر

نظرات ارزشمند شما ، از جدیدترین تصاویر ماهواره ای و اطلاعات سنجنده MODIS 

 با خبر گردید .

امید است این بخش بتواند در قوه تحلیل  سنجش از دور شما کمک شایانی داشته باشد .