یکی از پروژه های موفقی که چینی ها برای حفاظت مزارع کشاورزی و خطوط مواصلاتی از هجوم باد و شنهای روان ایجاد کرده اند شبکه های بزرگ و بسیار عظیم بادشکن زنده است. ترکیب و ارتفاع این بادشکن ها متناسب با اهداف خاص و مناطق مختلف، تفاوت می کند ولی در هر صورت رابطه آنها بر پایه شناخت مکانیسم فرایند بیابان زایی از دیدگاه اکولوژیک استوار است. بطور مثال سیستم کنترل ماسه در واحه ها[1] بر اساس اصل تاثیر مجموعه سیستم، مشتمل بر کمربند سبز گراسها و بوته ای ها (Grass&shrub)که برای جلوگیری از ماسه ها در سمت رو به باد دامنه های خارجی واحه کاشته شده و بادشکن های پیرامونی واحه و نیز سه شبکه درختی درون آن پایه ریزی شده است. این سه نوع کشت بر اساس آرایش و ساختمان و بر طبق وظیفه حفاظتی مربوطه دارای شکل و اندازه خاص خود هستند. هر سیستم فرعی به عنوان جزئی از کل سیستم بوسیله وظیفه و ساختمان خود معین می گردد. مثلا کمربند گراسها و شراب ها در جلوی واحه که با هدف فرود آوردن و انباشته کردن دانه های ماسه بادی بعنوان اولین سپر دفاعی ایجاد شده است، به عرض (معمولا300 – 100 متر) و مساحت معین و مرکب از گیاهانی با ارتفاع مختلف است که موجب زبری سطحی میگردد این کمربند عملیات پیشگام برای احداث سراسری کل سیستم است زیرا این کمربند بسادگی ایجاد شده و اثرات خود را خیلی سریع اعمال می نماید. کمربند بعدی که به کمربند تثبیت معروف است با عرضی حدود 1000 متر با استفاده از گونه هایی مانند تاغ و نیتراریا و یا اسکنبیل همراه با عملیات مکانیکی مانند ایجاد پشته های رسی(Bariers) احداث می شوند(شکل5).

مشارکت این دو کمربند ضمن شکستن سرعت باد، ذرات ماسه بادی ها را از حرکت باز می دارند . احداث این سیستم ها در نواحی مختلف قدری متفاوت است. همین روش با هدف کنترل و تثبیت ماسه در ناحیه تورپان که در بیابان گبی قرار دارند با منطقه مین چین قدری تفاوت دارد(شکل6). همین نوع بادشکن ها نیز معمولاً برای محافظت کانال های آبیاری، جاده های دسترسی، راه آهن و غیره نیز به فراوانی مورد استفاده قرار می گیرد که شرح آن در پی خواهد امد.

  شبکه های حفاظتی اراضی زراعی که برای تضعیف سرعت باد و بهبود میکروکلیمای اینگونه مناطق طراحی شده است به بررسی دقیق خلل و فرج شبکه و انتخاب گونه های گیاهی تثبیت کننده ماسه نیاز دارد[2].  این وضعیت در مناطق بیابانی گانسو، جائیکه در بیشتر ایام سال، اراضی زراعی  و باغات میوه در معرض هجوم بادهای سهمگین حاوی ذرات معلق بویژه از طرف بیابان بزرگ گبی(Gobi) هستند کاملا چشمگیر است. معمولاهجوم طوفانهای ماسه خسارت و صدمات جبران ناپذیری به تولیدات کشاورزی این منطقه وارد می کند، لذا اهالی این مناطق با ایجاد شبکه های بزرگ باد شکن عمدتاً ازگونه های مختلف صنوبر، کاج و همچنین درختان مقاوم به خشکی مانند سنجد موفق شده اند میزان تولید در اراضی زراعتی و باغات را افزایش دهند(تصاویر شماره 7 یکی از مناطق اجرای پروژه های احداث کمربند سبز را در مناطق شمال غرب چین نشان می دهد ).

برخی از سوالات حفاظت خاک و آبخیزداری 1384

1)کدام یک از موارد زیر باعث کاهش فشار تحتانی در سدهای اصلاحی نمیشود؟

1-احداث فیلتر در زیر سد

2-ارتباط کامل بین سد و خاک پی

3-افزایش طول جریان آب در زیر پاشنه سد

4- کاهش طول جریان آب در زیر سد

2)کدام عامل در روش B.L.Mجهت تعیین وضعیت سطح خاک و فرسایش مورد استفاده قرار میگیرد؟

1-فرسایش هزار دره

2-فرسایش شیاری

3-فرسایش شیاری و ابعاد ان

4-فرسایش ناشی از انقباض و انبساط

3)هر چه عرض سکو ..... باشد علاوه بر...... هزینه خاکبرداری، هزینه احداث دیئاره محافظ نیز..... میباشد.

1-کمتر،افزایش،افزایش

2-بیشتر،افزایش،افزایش

3-کمتر،کاهش،افزایش

4-بیشتر،کاهش،افزایش

4)در رابطه Q=CIA (فرمول استدلالی) تغییرات ضریب رواناب با دوره برگشت چگونه است؟

1-با هفزایش دوره برگشت کاهش مییابد

2-باهفزایش دوره رگشت افزایش مییابد

3-ثابت است و هیچ گونه تغییری نمیکند

4-به ازلی هر 20 سال افزایش دوره برگشت 2/0 به ان اضافه میشود

5)کدام یک از روابط زیر جهت براورد عمق حداکثر حداکثر کنش در پای سدهای اصلاحی کاربرد دارد؟

1-رابطه ریمبرت

2-رابطه کولمب

3-رابطه لوی

4-رابطه مولر-مایر-پیتر

5)در یک رودخانه با انحنای زیاد و حالت سیلابی در صورتی که ارتفاع حداکثر آب در تکرار 100 ساله 4 متر باشد و بخواهیم جهت جلوگیری از فرسایش کناری در این رودخانه دیواره وازی با جریان احداث کنیم ، عمق لازم برای پی چند متر خواهد بود؟

1-1/6            2-4/7                 3-5/8               4-9

6)در یک سد L  شکل ضخامت بدنه سد 50 سانتیمتر و طول قسمت پاشنه پایاب 5/0 متر میباشد در صورتی که ارتفاع کل را 4متر در نظر بگیریم طول پاشنه سراب چند متر است؟

1-1           2-5/1               3- 75/1                   4- 2

7)یک سد سنگ چین ملات دار به اتفاع 2 متر در یک آبراهه دارای جریان لاوی شکل احداث میگردد، در صورتی که وزن مخصوص آب را در این حالت 9/1 تن بر متر مکعب در نظر بگیریم مقدار نیروی حاصل از سیال برای طراحی این سد چقدر میباشد؟

1-0              2- 57/0 تن                         3-712/0 تن                                 4- 95/0 تن

8)در یک سد خشکه چین به ارتفاع کل 2 متر و شیب بدنه پایاب 20 درصد، ابعاد قاعده کوچک و قاعده بزرگ مقطع سد به ترتیب برابر چند متر است؟

1- 6/0 و 1               2-1و 5/1             3- 4/1 و 8/1                4- 5/1 و 2

9) در صورتی که یک سد اصلاحی سنگ چین ملات دار کاملا از خاک پر شود و ارتفاع خاکریزی ان 2 متر باشد و ارتفاع اب روی سر ریز هم 5/0 باشد چنانچه وزن مخصوص اب را 2/1 و وزن مخصوص خاک را 8/1 تن بر متر مکعب در نظر بگیرم نیروی حاصل از فشار خاک به یک قطعه 1 متری از عرض سد چند تن است؟

1- 828/0                 2- 960/0               3- 966/0                   4- 07/2چ

10)ضخامت بدنه سد در سد های L  شکل برابر ارتفاع های 4و 5 و 6 متر به ترتیب برابر چند سانتیمتر است؟

1-50 و 60 و 70                                                  2-  40و 60 و 70

3-40 و 50 و 60                                                   4- 50 و 70 و 80

مقدمه 

استان کردستان در غرب کشور و در ناحیه رویشی زاگرس واقع گردید ه است .
مساحت کل استان بالغ بر 2820300 هکتار معادل 7/1% از سطح کل کشور میباشد . سطحی معادل 1720000 هکتار را منابع طبیعی تجدید شونده تشکیل داده است که این مقدار 61%‌کل عرصه استان را شامل میگردد . مساحت جنگلهای استان 320000 هکتار است . که 5/2% از کل جنگلهای کشور را شامل میشود . مراتع استان نیز با مساحتی بالغ بر 1400000 هکتار حدود 5/1% سطح مراتع کشور را تشکیل میدهد . اگر به سطح جنگلهای 15000 هکتار صنوبر کاری ، 14000 هکتار گردو کاری و 2500 هکتار جنگلهای دست کاشت را اضافه کنیم بالغ بر 12% سطح استان را جنگل پوشانده است .

گونه های جنگلی استان به ترتیب فراوانی شامل بلوط، پسته وحشی، گلابی، افرا و ... میباشد . گیاهان غالب و خوشخوراک مراتع نیز شامل علف پشمکی، علف گوسفندی، علف گندمی، انواع جاشیر، انواع کما، انواع شبدر و غیره میباشد . منابع جنگلی و مرتعی برای ساکنین استان چه از لحاظ خوراکی و چه از لحاظ صنعتی حائز اهمیت است به طوریکه در ماههای اول سال مردم استان چه شهر و چه روستا از گیاهان مختلف خوراکی از جمله : کنگر، ریواس، قازیاقی، گیلاخه، قارچ، شنگ، پالمه و ... که سفره مردم را در این فصل رنگین مینماید و همچنین استفاده و بهره وری از شیره سقز و کتیرا و گردو و بادام و سایر میوه های جنگلی چه در قالب طرح و چه به صورت آزاد باعث اشتغالزایی و رونق اقتصاد منطقه گردیده است .

طرح طوبی با هدف حفاظت و بهره برداری بهینه از منابع آب و خاک کشور و ایجاد فرصت شغلی از طریق احداث باغ با استفاده از درختان مثمر و غیرمثمر میباشد که به موجب آن مناطق مستعدی از اراضی ملی - دولتی و یا شخصی جهت توسعه جنگل و باغ پس از شناسایی و استعداد یابی و تهیه طرح برای کشت گونه های چند منظوره اختصاص می یابد . در این راستا واگذاری اراضی به 3 شیوه میباشد که شامل

• بند الف : جنگلها و اراضی جنگلی ملی با هدف توسعه جنگل و غنی سازی و احیاء رویشگاههای جنگلی با گونه های مثمر و چند منظوره در قالب طرحهای مدیریت منابع جنگلی واگذار میشود .
• بند ب : اراضی ملی غیر جنگلی و مراتع غیر مشجر و دیمزارهای کم بازده
• بند ج : اراضی شخصی و دولتی

که از موارد بالا بند الف در حدود و اختیارات اداره کل منابع طبیعی استان کردستان میباشد و دبیرخانه طرح مذکور نیز در همین اداره کل مستقر است .

طرح طوبی (بند الف) 

گونه های مورد نظر در طرح طوبی (بند الف) :

• گردو - بادام - مو - سماق - بنه - صنوبر - و ... میباشد .

اهداف اجرای طرح طوبی :

• احیاء و توسعه منابع طبیعی
• بهره برداری بهینه از آب و خاک و اراضی مستعد استان
• تولید پایدار و مستمر
• تثبیت شغل و بهبود آن

اراضی که واگذاری آنها مطلقا" ممنوع است :

• مراتع عمومی از حریم روستاها
• حریم قانونی تاسیسات دولتی
• پارک های جنگلی و جنگلکاری های دست کاشت
• راهها و مسیرها و حریم مربوط به آنها
• طرح های مصوب مرتعداری - جنگل داری - جنگلکاری و آبخیزداری

اولویت بندی متقاضیان طرح :

• 1- اولویت اول : دامداران و جنگل نشینانی که در راستای سیاست حفظ و احیا و توسعه منابع طبیعی به ویژه اجرای طرح تعادل دام و مرتع همکاری جدی نشان دهند .
• 2- اولویت دوم : بهره برداری عرفی و محلی (مشروط به ترک بهره برداری غیر اصولی و غیر مجاز)
• 3- اولویت سوم : فارغ التحصیلان رشته های کشاورزی و منابع طبیعی

میزان زمین قابل واگذاری :

• میزان زمین قابل واگذاری به هر فرد حقیقی حداکثر تا 3 برابر عرف محل با در نظر گرفتن حقوق ارتفاقی بهره برداران و به ازای هر تعاونی و شرکت سهامی خاص حداکثر تا 3 برابر عرف محلی میباشد .

عرف محلی :

• میزان زمینی است که در هر منطقه با توجه به نوع گونه مورد کاشت و هزینه های اجرایی بتواند مایحتاج یک خانواده را در سال تامین نماید .

گردش کار بند الف (ماده 3) طرح طوبی در شهرستان

• متقاضی اعم از حقیقی و حقوقی درخواست خود را به اداره منابع طبیعی شهرستان تحویل مینماید (تکمیل فرم شماره 1)
• استعلام از شورای اسلامی روستا جهت بلامعارض بودن اراضی مورد نظر و کسب موافقت اولیه
• استعلام از امور آب برای کشت آبی
• بازدید اکیپ کارشناسی از محل مورد درخواست متقاضی و تکمیل فرم شماره 2 و ارائه گزارش به کمیته فنی شهرستان (اولین جلسه) جهت تعیین صلاحیت مجری برای تشکیل پرونده
• تکیل پرونده (الصاق مدارکی مانند تصویر شناسنامه - گواهی پایان خدمت یا معافیت و مدرک تحصیلی متقاضیان - تهیه نقشه و طرح نویسی)
• ارسال استعلام به دستگاههای ذیربط و اخذ نظرات آنها جهت اجرای طرح (میراث فرهنگی - مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان و ...)
• تکمیل فرمهای مربوط به طرح طوبی بخصوص فرم اولویت ها
• تشکیل دومین جلسه کمیته شهرستانی و در صورت تصویب طرح ارسال آن به اداره کل منابع طبیعی جهت طرح در کمیته فنی اداره کل منابع طبیعی استان

گردش کار بند الف طرح طوبی در اداره کل منابع طبیعی :

• بررسی طرح توسعه اداره واگذاری اداره کل از نظر قوانین و مقررات واگذاری
• بررسی طرح ها از لحاظ فنی توسط اداره جنگلکاری و جنگلداری و دبیرخانه (بند الف) طرح طوبی
• در صورت داشتن نواقص و اشکالات فنی توسط دبیرخانه بند الف جهت رفع نقص به شهرستان عودت داده میشود .
• طرح پرونده ها در کمیته فنی اداره کل منابع طبیعی در صورت تصویب اعلام به معاون امور زمین و شهرستان مربوطه طی صورتجلسه
• معرفی طرحهای تصویبی کمیته فنی اداره کل به دفترخانه اسناد رسمی توسط اداره منابع طبیعی شهرستان و ارسال قرارداد تنظیم شده به همراه صورتجلسه تحویل و تحول به اداره کل منابع طبیعی
• معرفی متقاضی به همراه تصاویر (1- نقشه محل 2- کتابچه طرح 3- قرارداد ) توسط اداره طرح و برنامه اداره کل منابع طبیعی به مدیریت طرح و برنامه سازمان جهاد کشاورزی
• معرفی به مدیریت بانک کشاورزی جهت اخذ تسهیلات توسط مدیریت طرح و برنامه سازمان جهاد کشاورزی

در این راستا حمایت و پشتیبانی دولتی :

• فراهم کردن زمینه های استفاده از تسهیلات اعتباری
• مشاوره کارشناسی
• برگزاری کلاسهای آموزش فنی و ترویجی و صدور گواهی آموزش لازم تامین نهاده ها در حد امکان

تعهدات دریافت کنندگان زمین :

• زمین های واگذاری را نفروشند و یا به غیر منتقل ننمایند ، اراضی خود را حفظ نمو.ده و به اراضی ملی و دولتی دیگر تجاوز ننمایند
• اراضی واگذار شده را بدون عذر موجه معطل نگذارند
• نسبت به اجرای طرح مصوب خود با نظارت سازمان جهاد کشاورزی اقدام نمایند
• به جز کاربری مصوب کاربری دیگری از اراضی واگذار شده نداشته باشند
• عدم تفکیک اراضی