وبلاگ تخصصی مهندسین مرتع و آبخیزداری

امروزه بهره برداری حداکثری ازمنابع وبه حداقل رساندن خسارتها به محیط زیست وحتی کمک به آن برای جبران خسارتهای وارده در گذشته ازطرف انسانها تا به امروز، از اهداف مهم دولتها وارگانهای مرتبط     می­باشد وبرای این منظور لازم است از روشهای نزدیک به طبیعت وروشهایی که علاوه بر درآمد زایی باعث جبران بعضی خسارتهای وارده به منابع طبیعی گردد واصل حداکثر استفاده با حد اقل خسارت نیز در آن رعایت گردد استفاده کنیم. در گروچنین روشهایی است که میتوان به توسعه پایدار امیدوار بود وحداقل اینکه این منابع به همین صورت که امروز هست بتواند به نسلهای بعد انتقال یابد تا آنها نیز بتوانند از این مواحب الهی بهره مند شوند.

یکی از این روشهاکه می­توان دراین باره از آن نام برد اگروفارستری می­باشدکه ترکیب دو صنعت جنگلداری وکشاورزی محسوب می­شود وبا اهداف چندجانبه که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد انجام می­گیرد.

درخت در این روش به منظورهای مختلف مورد استفاده قرار می­گیرد که شامل :

1-حفاظت ازخاک درمقابل فرسایش آبی وبادی وسایر عوامل نامساعد. 2-تامین چوب آلات برای رفع بخشی از نیاز صنایع3-حفاظت آب وحتی افزایش منابع آبی4-ایجاد پناهگاه برای حیات وحش5-اصلاح ساختار خاکهای آسیب دیده 6- استفاده از محصولات فرعی نظیر میوه, رزین وغیره. 7- استفاده از آن بعنوان تفرجگاهها وفضای سبزو....

وکشاورزی نیز در این روش به منظور تامین بخشی از محصولات زراعی یا دامی مورد نیاز در بخشهای مختلف زندگی انسانها صورت می گیرد.

نکته مهم آنکه همانطور که قبلا گفته شد برنامه ریزان در این عرصه باید روشها وترکیباتی را به کار برند که خسارتها به حد اقل رسیده وفعالیتها نیز اقتصادی ومقرون به صرفه بوده وهمچنین روشها منطبق با شرایط اقلیمی مناطق وفرهنگ مردم بومی باشد که این امر با توجه به پیشرفتهای علمی دور از دسترس نیست.

در ادامه به یکی از روشهای ترکیب درخت وزراعت اشاره میشود که البته تا به حال بصورت علمی مورد بررسی قرار نگرفته است اما با توجه به تجربه این روش در سطوح کوچک در برخی مناطق روستایی شمال کشور وبررسی های مقدماتی و مزایایی که در زیر به آنها اشاره می شود می توان از آن در مناطق روستایی که خاکها طی مدت طولانی به دلیل از بین رفتن جنگل در معرض تابش آفتاب وسایر عوامل نامساعد قرار گرفته اند  وتقریبا دیگر حتی مورد استفاده برای کشاورزی هم قرار نمی­گیرند(بدلایل مختلف مانند: کم وسعت بودن اراضی برای افراد,شیب بالا ,کم شدن مرغوبیت خاک و...) بهره گرفت.

گردو به عنوان درختی که قابل بهره برداری در بخشهای مختلف مانند چوب, مغز دانه, پوست وغیره که ارزش بالایی دارد و جو بعنوان محصولی که  مهمترین ویا حد اقل یکی از مهمترین منابع تامین خوراک دام وحتی انسان اهمیت ویژه دارد.                                                                                 . تلفیق این دو یعنی کاشت پایه های گردو در فواصلی که هم بتوان از چوب ومیوه وسایر موارد استفاده کرد وهم ماشین آلات کشاورزی به راحتی برای انجام شخم وغیره وارد عرصه شوند وهم نورکافی به محصول زراعی برسد و ما بتوانیم از جو بعنوان یک محصول زراعی بهره ببریم. به نظر می­رسد فاصله 12-10متر بین درختان گردو واستفاده از پایه هایی با ارتفاع متوسط مناسب برای این روش است.

البته ممکن است  با توجه به خاصیت آللوپاتی درخت گردو این امر غیر ممکن به نظر برسد اما با توجه به متفاوت بودن فصل رویش هر کدام از این محصولات یعنی رشد گردو از اواسط بهارتا اوایل پاییز و جو از اواسط پاییز تا اواسط بهار وتجربه قبلی می­توان گفت این امر ممکن بوده چرا که در فصل خواب درخت گردو سم از خود ترشح نمی کند و احتمالامیزان سم موجود در برگهای خزان شده در حد پایین بوده وضرری برای جو ندارد(باتوجه به تجربه قبلی) همچنین بدون برگ بودن گردو در زمستان به تامین نور مورد نیاز برای رشد جو کمک می کند و جو میتواند به رشد خود ادامه دهد.

اما محاسن این تلفیق شامل:

1- اجرای این روش در عرصه های کشاورزی که به دلیل استفاده طولانی مدت وغیر اصولی دچار فرسایش وآسیب شده اند مثلا در مناطق روستایی شمال کشور بدلایل گفته شده غیر قابل استفاده شده اند
 می تواند موجب اصلاح خاک شده واز آسیب بیشتر به خاک جلوگیری نماید.

2- تولید محصول زراعی به دو صورت محصول جو وعلوفه سبز برای کشاورزان روستایی که غالبا دامدار نیز هستند ومجبورند برای تامین نیاز دام خود در زمستان وبهار وارد عرصه جنگل شوند که باعث آسیب به زادآوری می گردد.

3-استفاده از محصول گردو که شامل میوه که درصنایع مختلف استفاده می شود ومغز گردو که دارای ارزش غذایی بالا وحتی دارویی که باعث اشتغال زایی روستاییان نیز میگردد.

4- استفاده از چوب گردو درطولانی مدت وسرشاخه های آن در کوتاه مدت برای تامین سوخت روستاییان.

5- شخم عرصه در پاییز که باعث قرار گرفتن برگهای ریخته شده در عرصه در زیر خاک وتولید هوموس مناسب که این نیز می تواند باعث اصلاح ساختار خاک شده وبخشی از نیاز جو را در فصل رشد برآورده کند ضمن آنکه شخم زدن به درخت نیز با توجه به هوا دهی شدن به خاک کمک کند.

6- شخم پاییزه وپوشش علفی در فصل باران ودرخت مجموعه عواملی هستند که باعث جذب حداکثر آب باران در زمین شده وبه تبع آن سطح آبهای زیر زمینی نیز افزایش می یابد واز بروز سیل جلوگیری میشود.

7- ریشه عمیق گردو باعث جلوگیری از رانش میشود.

8-سایر اثرات شامل: اشتغال زایی در تمام فصول سال در روستا وعدم مهاجرت روستاییان به شهر, تامین بخشی از نیاز اقتصادی کشاورزان ومهمتر کمک به حفظ منابع طبیعی.

 درپایان به نظر می­رسد که اجرای چنین طرحهایی باتوجه به شرایط اقلیمی و اقتصادی-سیاسی  و اجتماعی ایران با بررسیهای دقیق تر علمی ضروری می­باشد .

فرسایش در بیابان

- مراحل فرسایش بادی

- اشکال وناهمواریهای ناشی ازتاثیرباد

- آشنایی با ریگ جن درکویرمرکزی ایران

ازنظرژئومورفولوگها بادعامل اصلی فرسایش دربیابانهااست.بادعامل برداشت موادورسوب آنهااست.بااین حال نقش آب راهم نمی توان درشکل گیری پدیده ها ی مورفولوژی این نواحی نادیده گرفت.

خاکهای مناطق خشک به دلیل کمبودموادآلی وکلوئیدی وخشکی آسیب پذیرهستند.

مراحل فرسایش بادی

فرسایش بادشامل سه مرحله است.این مراحل به ترتیب توضیح داده شده اند.

1- برداشت

عمل برداشت ذرات ریزومنفصل سطح زمین توسط بادرابادبردگی می گویند.

بادذرات ریزخاک رابرداشت می نمایدوذرات درشت رابرجامی گذارد.عمل بادبردگی درمناطقی که مستعدهستندباعث کندن زمین تاعمق زیادی می شود.

براثربادبردگی درمناطق بیابانی عناصر درشتی  برجامی ماندکه به عنوان محافظ،سطح خاک راحفظ می نماید.این پوشش را"رگ یا دشت ریگی یا سنگفرش بیابانی "می گویند.

ذراتی که توسط بادحمل می شوندباعث تاثیرفرسایشی روی موانع مختلف یاسطح های ساختمانی موجوددرسرراه خود می شودکه باعث سایش آنها می شود.ازآنجایی که این عمل توسط ذرات ماسه ودرارتفاع پائین انجام می گیردبه آن سایش ماسه ای نیز می گویند.باافزایش ارتفاع این اثرکاسته می شودزیرابارموجوددربادباافزایش ارتفاع کم می شود.این تاثیرموجب پیدایش اشکال ویژه ای مانندقارچ یادودکش ایجادمی نماید.

گاهی فرسایش بادی درمناطق بیابانی موجب تشکیل شیارهاوفرورفتگیهای طویل ونسبتاُعمیقی دررسوبات نرم می شود .امتداداین شیارهامعمولادرجهت بادهای اصلی منطقه است .این دیوارهایاتیغه های بین شیارهارا"یاردانگ" می گویند.این گونه ساختمانهااولین باردرترکستان مشاهده ونامگذاری شده است.

2- حمل

بادموادی راکه فرسایش وروبیده است به صورت باربستری (ذراتی که به علت وزن آنهایادرشتی درسطح یانزدیک زمین حمل می شوند)یابه صورت بارمعلق (ذراتی که به علت ریزی درهوامعلق می مانند)جابجا می کند .درواقع به سه شکل موادراحمل می کند:

- حالت معلق : ذرات بسیارریزخاک باقطرکمتراز1/. میلیمتربه این صورت جابجامی شود.

- حالت خزشی : قدرت بادسبب می شودتاذرات درشت خاک به صورت غلطان درروی سطح زمین به حرکت درآیند.معمولاًذراتی باقطر5/ تا 2 میلیمترحمل می شوند.

- حالت جهشی : ذراتی که بادنمی تواندآنهارابه صورت معلق یاخزشی حمل نمایدبه صورت جهشی حمل نماید.

3- رسوبگذاری

باکم شدن سرعت باد،ازقدرتش برای حمل ذرات کاسته می شود وذرات درنقطه ای ازحرکت بازورسوبگذاری می کند.ذرات درشتربه صورت تلماسه ودانه های ریزتربه صورت لایه های افقی (لس)ته نشین می شوند.

اشکال وناهموریهای ناشی ازتاثیرباد

1-اشکال ناشی ازعمل سایش

ذراتی که توسط باد حمل می شوندپس ازبرخوردبا موانعی که برسرراه آنها وجودداردموجب سایش آنهامی شود .این عمل درنزدیک سطح زمین وتوسطذرات ماسه انجام می گیرد به "سایش ماسه ای"معروف است .قطعه سنگها،ساختمانها،موانع دست سازانسان تحت تاثیر این نوع فرایندقرارمی گیرند.اگرسطح سنگ ازکانیهای باسختی یکسان تشکیل شده باشدسطح آن صاف وصیقلی می شودولی اگردارای کانیهای باسختی متفاوت باشدسطح آن خراشیده یانقطه نقطه می شود.اگرسنگ بهردلیلی ازچندجهت تحت تاثیرسایش قرارگیرددارای چندسطح صاف باگوشه های نوک تیزمی شودکه به آن" بادساب"می گویند.

اگرموانع سنگی منفرددرمسیرباددارای جنس متفاوت باسختی متفاوت باشندباعث بوجودآمدن اشکالی ستونی مانندقارچهایاسندان کفاشی می شود.

2- دشت ریگی یارگ

درمناطق فاقدپوشش گیاهی بادبردگی باعث برداشت ذرات ریزوقابل حمل می شودو ذرات درشتربرجای می مانند، که به آن دشت ریگی می گویند.

3- حفره وفرورفتگی

دربعضی بیابانهابادحفره هاوفرورفتگی های ایجادمی کند.ژئومورفولوژیستهامعتقدنداین پدیده دراثرفرسایش بادی بوجودمی آید.حفره هاغالبا ًکم عمق ودرجهت بادغالب قراردارند.

4- یاردانگ

فرسایش بادی دربعضی مناطق صحرایی موجب تشکیل شیارهاوفرورفتگیهای طویل ونسبتا ًعمیقی دررسوبات نرم می شودکه این شیارهارا"بادکند"وبه دیوارهای میان آنها "یاردانگ" می گویند.امتدادشیارهامعمولاًدرجهت بادهای اصلی منطقه است.ارتفاع یاردانگهابه دههامتروطول آنهابه کیلومترهابرسد.محققین معتقدندایجادیاردانگهانتیجه دخالت فرسایش آبی - بادی است.درلوت گستره بسیاری ازیاردانگ (کلوتها)دیده می شود.

5-اشکال تراکمی باد

بادذراتی راکه باخودحمل می کند ،سرانجام  به علت ازدست دادن قدرت حمل خودیابرخوردبا موانع موجوددرسرراه خود،برجای می گذارد.نتیجه این عمل بوجودآمدن اشکال متفاوتی است .تپه های ماسه ای ازبارزترین اشکال تراکمی بادهاهستند.درذیل پاره ای ازآنهاذکرشده است. به منطقه وسیعی که ازتپه های ماسه ای گوناگون تشکیل پوشیده شده باشد ارگ گویند.

الف )تپه های ماسه ای

ذراتی که توسط بادحمل می شوندوقتی باموانع موجوددرسرراه خودبرخوردمی کنند.دانه های ماسه همراه بادوقتی به مانع برخوردکرددرپای آن یادرقسمت بادپناه برجای می مانندوتوده برجسته ای به وجودمی آوردکه خودموجب جمع شدن ذرات بیشتروتشکیل تلماسه می شود.تلماسه هاپس ازتشکیل به حرکت خود ادامه می دهندودرجهت حرکت بادجابجامی شوند.بین ترتیب که بادذرات ماسه را ازسمت مقابل خودبه طرف بالاوجلومی راندوپس ازرسیدن به قله(نقطه قرار) درسمت دیگربه پایین می افتد.تکراراین عمل به تدریج موجب جابجایی ثپه می شود.این جابجایی گاهی به 10تا20متردرسال می رسد.درسطح تلماسه هابرجستگی های دیده می شودکه به " اثرموجی"می گویند.ارتفاع تلماسه هاگاهی تا200مترهم وعرض یک کیلومترمی رسد.

انواع تلماسه:

- بارخان یابرخان.تلماسه ای است هلالی شکل که یه صورت متقارن یاغیرمتقارن دیده می شود.دارای دوبازو است .درجهت مقابل باددارای شیب ملایم امادرجهت مخالف باددارای شیب تنداست .طرف محدب سمت بادقراردارد.

اگریک یاچندبارخان درکناریکدیگرتشکیل شود،بارخانهای عرضی تشکیل می شود.دراین نوع تپه هاجهت بادغالب منطقه عمودبرمحورتپه ها است.اگریکی ازبازوهابه علت تغییربادغالب یابادهای فرعی توسعه یابدورشد نمایدیک تپه طولی تشکیل می شودکه محورتپه موازی بادغالب منطقه است.

- سیف .تپه ماسه ای کشیده است.نوک آن تیزوانتهای آن مدوراست.دامنه مخالف باددارای شیب تندتری نسبت به دامنه روبه باددارد.قسمت پیشانی آن مثلثی بایالهای تیزوگاهی قوسی شکل است.

- سیلک .سیلکهاازاتصال سیفهاوبه صورت خطوط موج داری بوجودمی آیدوتشکیل آن بستگی به بادغالب منطقه دارد.شکل کلی آنهادندانه دارومارپیچی است.

- قوردیاهرمهای ماسه ای. قوردهانتیجه ای بارخان هاوسیف ها است.بارخانهاوسیف هادرجهات مختلف به تدریج به یک نقطه متوجه می شوندودرنتیجه،عوامل وموانع گوناگون ازپیشرفت آنهاجلوگیری می نماید،دراین حالت تپه های ماسه ای دراثربادهای مسلط ،تشکیل توده ای عظیمی را می دهدکه همان قورد است .ارتفاع تپه هابلندترازسایرتپه هااست .

ب) لس

لس رسوبی بادی است که ازذرات یکنواخت،ناپیوسته ومعمولاًزاویه داریانیمه زاویه دارتشکیل شده است.اندازه ذرات آن درحدسیلت ،همراه باکمی رس وگاهی ماسه است.رنگ لس،به علت هوازدگی شیمایی کانیهای آهن داروایجاداکسیدهای آهن ،معمولاًزردیاقهوه ای است .لس هاازته نشین شدن ذراتی که به صورت معلق وبه وسیله بادحمل می شوند،به وجودمی آیندوممکن است دارای منشاء صحرایی یایخچالی باشد.نمونه های آن درغرب کپه داغ و گرگان وجوددارد.

ج) نبکایاتل نباتی

درجاهایی که سطح آبهای زیرزمینی بالااست وموجب رویش گیاهان شده است،انباشت ماسه درپناه گیاهان انجام می گیردکه به صورت نبکایاتل نباتی ظاهرمی شود.این پدیده درپناه گیاهان نمک دوست وخشکی دوستی که توان به دام انداختن ماسه را داشته باشدشکل می گیردوبه نام همان گیاه نامیده می شود.علاوه برماسه های روان موادریزمانندسیلت وذرات ونمک وگچ می توانندبه صورت نبکاظاهرشوند.بزرگترین نبکادرایران درمغرب دشت لوت ومتراکم ترین آنهادردشت جازموریان دیده می شود.

6-ورنی صحرا

ورنی پوسته ای ازترکیبات آهنی است که دراثرنیروی "کاپیلاریته" درروی سنگها ظاهرمی شود.بواسطه ترکیبات آهن،رنگ آنهاتیره است ودراثرعمل سایش بادصیقلی شده ونهایتادرمقابل بادوذرات شن وماسه ی همراه آن مقاوم می شود.دراثرسایش باددرمناطق خشک قلوه سنگها راصیقل داده وسطوحی درآنهاایجاد می کند که به این قلوه سنگها" ویندکانتر"می گویند.

- آشنایی با ریگ جن درکویرمرکزی ایران

ریگ جن منطقه ای وسیعی پوشیده ازتپه های شنی وکویری مخوف درمرکزدشت کویراست.این منطقه درشمالشرقی به منطقه معلمان وکوه گوگردوقسمت جنوب انارک،ازسمت شرق به ناحیه جندق ،ازسمت غرب به پارک ملی کویرمنتهی می شود.جهت تپه های ماسه ای روان ازغرب وشمالغرب به شرق وجنوبشرق کشیده شده است .

مردم شهرهاوروستاهای اطراف این منطقه معتقدندکه محل زندگی ارواح واجنه است.براساس همین اعتقادکمترکسی جرات مسافرت به آن رامی نماید.

سون هدین نویسنده کتاب کویرهای ایران درسال1900  آنرا کشف نمود.آلفونزگابریل نیزدرسال 1930ازقسمت تائیل می گذرد.علی پارسا نیزچندمسافرت درسالهای اخیربه آن نموده است که شرح آنهارادرسایت خودداده است.

یک گروه اتومبیلران به سرپرستی شخصی به نام آقای عباس نژاددرسال 1382نیزازاین منطقه عبورنموده است.

لینکهای مرتبط:

           http://www.aliparsa.com/rig/groebli.html

http://www.aliparsa.com/rig/rig.html

http://www.carx1.com/rally/rige_jen_83/index.asp

http://www.hamshahri.org/hamnews/1383/830307/Irshahr/safarsh.htm#s16002

لینکها

http://geoinfo.amu.edu.pl/wpk/geos/GEO_8/GEO_CHAPTER_8_TABLE.HTML

حیات دربیابان

- پوشش گیاهی

- حیات جانوری

- لینکها

الف )پوشش گیاهی

دمای زیادهمراه بانوسان شدیدسالانه وروزانه،کم آبی،تبخیروتعرق شدید ازموانع رشدپوشش گیاهی درمناطق گرم وخشک است.لذاپوشش گیاهی ضعیف وفقیر است .بااین حال درمناطق گیاهانی وجوددارد که خودراباشیوه های مختلفی باشرایط خشک وکم آبی سازگارداده اند.

اگزروفایتهابزرگترین گروه گیاهانی هستندکه باتعدیل ساختارفیزکی خودوتطابق باشرایط خشکی توانسته اندشرایط سخت خشکی وگرمای زیادراتحمل کرده وبه حیات خوددربیابانهاادامه دهند.بعضی ازاین نوع گیاهان آب را درساقه خودنگه می دارند.این نوع گیاهان دارای برگهای کمی هستند یابرگ ندارند.بعضی ازآنهابه جای برگ دارای خارهستندودارای روکشی مخصوص هستند،لذاتبخیروتعرق کمتری درسطح آنهاانجام می شود.کاکتوس هانمونه ای ازاین نوع هستند.

فراتوفیتهاگیاهانی هستندکه باداشتن ریشه های درازوطولانی دردرون خاک،آب راازسفره های آب اعماق زمین به دست می آورند.درخت کهورنمونه ای ازاین گونه ها هست ،که دارای ریشه های عمقی وشعاعی است .

بعضی دیگرازگیاهان رفتارخودرابادوره های خشک ومرطوب تنظیم نموده اند .بعضی  گونه ها باشروع فصل بهاربه سرعت رشد وگلهابازشده وبذروسپس،بعدازاینکه دوره حیات را طی نمودند،می میرند.

گونه های دیگربرای چندین سال به حیات خود ادامه می دهندکه درزمان خشکی به خواب می روندوبه هنگام بارندگی شروع به رشدمی نمایند.این فرایندممکن است پنج باردرسال اتفاق بیافتد.ممکن است دارای پوششی باشند که هم ازآن تغذیه می کنندوهم مانع خروج آب ازگیاه شود.زنبق های صحرایی نمونه ازاین گونه هاهستند.

ب )زندگی جانوری

 حیوانات مانندگیاهان درمناطق خشک  بامشکل کم آبی وشرایط زیست محیطی نامناسب روبروهستند.اماحیوانات نسبت به گیاهان حساسیت بیشتری نسبت به دمای محیط خوددارند.آنهایابه گونه ای مستقیم تحت تاثیرانرژی ودمای خورشیدویا غیرمستقیم تحت تاثیرانتقال دمااززمین زیرپای خود(خاک وسنگها)وجریان هواقراردارند.دامنه اختلاف بالاوتغییرات شدیدآن می تواندمنجربه تلف شدن آنهابشود.

درکنارعامل دما،مشکل کم آبی نیزبرای حیوانات وجوددارد.لذاحیات حیوانات شکننده است.

پرندگان با راههای گوناگون خودراباشرایط گرماسازگارنموده اند.تخم گذاری درفصل بهار،آخرزمستان وتولیدمثل دراین زمان ومهاجرت دردوره گرمای شدیدبه جاهای خنکتر،فعالیت ازهنگام سحرتاهنگام بالاآمدن خورشیدوباقی روزرادرسایه گذراندن ازراههای سازگاری پرندگان دراین مناطق است.

بسیاری حیوانات مانندخزندگان،پستانداران درشب فعالیت می کنند امادرروز استراحت می نمایند.مارها،جوندگان،روباها،راسوهانمونه های ازاین جانوران هستند.

بعضی ازجانوران کوچک درطول روزبه داخل سوراخهای زیرزمینی می خزند.مانندموشها ، مارها.

مارمولک ها درطول روزفعالیت می کنندوروی زمین داغ با سرعت می دوند،ولی درسایه ها می ایستند.

جانوران بیابان ازراههای گوناگون آب موردنیازخودراتامین می کنند.بعضی ازحیوانات ازتغذیه توسط گیاهان این عمل را انجام می دهندیاازشیره وصمغ گیاهان بدست می اورندمانندانواع حشره ها. 

انواع دیگری ازحیوانات باشکارحیوانات دیگر ،ضمن تغذیه، آب موردنیازخودراتامین می کنند.

چیتایایوزپلنگ

چیتااز سریعترین حیوانات است.این حیوان درعرض کمتر3 ثانیه تا 100 کیلومتردرساعت سرعت می گیرد.

محدودزیست این حیوان درافریقا(بوته زارهای نامیبیا)،جنوبغرب آسیاازجمله ایران است.

نسل این حیوان درخطرانقراض است.تحقیقات درافریقا نشان می دهداین حیوان دریک سال از 30مزرعه عبورکرده و3500 کیلومترراه طی نموده است.

درگذشته های دورمحدوده گسترش وسکونتگاه این حیوان دراکثرمناطق ایران بوده است ،اماازآنجاکه درسالهای اخیرشرایط زندگی این حیوان دراکثرمناطق ایران بهم خورده است ،محدوده زندگی آن درمناطق حفاظت شده به خصوص دردشت کویراست .

لینکهای مرتبط :

http://dialspace.dial.pipex.com/agarman/cheetah.htm

http://archives.cnn.com/2001/WORLD/meast/07/02/iran.cheetah

http://www.aliparsa.com/cheetah/cheetah.html

http://wcs-old.atlasworks.com/home/wild/Asia/irancheetahproject

http://www.semnanet.com/cat_content.asp?contentid=257&catid=151

http://forum.persiantools.com/showthread.php?t=2972&page=2&pp=15    http://www.felidae.org/PROJECTS/Asiatic_Cheetah/asadi1997/asadi1997.htm

لینکها

برای آشنایی بیشترودیدن عکس های مربوط روی لینک هاکلیک نمایید

http://www.infoplease.com/ce6/sci/A0857737.html

http://www.desertusa.com/du_plantsurv.html

http://www.desertusa.com/flora.html

http://www.desertusa.com/animal.html

انواع بیابان

- بیابانهای گرم وخشک

- بیابانهای نیمه خشک

- بیابانهای ساحلی

- بیابانهای سرد

الف) بیابانهای گرم وخشک

بیابانهای امریکای شمالی(مجاوا،حوضه بزرگ،سونوران)،امریکای جنوبی(شمال مکزیک،شمال شیلی،شمال آرژانتین)،افریقا(صحرا،اتیوپی)،جنوب وجنوبغرب آسیا(شبه جزیره عربستان،لوت ایران،غرب پاکستان)، استرالیاازاینوع هستند.خشکی شدیدهوا،گرمای شدیدروزانه وسرمای شبانه ،اختلاف شدیددمای شب وروز،تبخیروتعرق شدید،بارندگی کم،پوشش گیاهی ضعیف ازویژگیهای این بیابانهااست.مرکزپرفشارجنب حاره وبادهای شرقی عامل موثردرتشکیل این بیابانهاهستند.

ب)بیابانهای نیمه خشک

بیابانهای ازقبیل مونتاناوحوضه بزرگ درامریکا،شمال امریکا،گرینلند،شمال روسیه،شمال اروپا،وشمال آسیاازاین نوع هستند.تابستانهای معتدل خشک،بارش کم زمستانی،شبهای سردازویژگیهای اینوع بیابانهااست.

ج )بیابانهای ساحلی

این بیابانهادرمناطق گرم معتدل تاسرد نظیرجنب قطبی وجنب حاره ای،مانند نامیب درافریقای جنوبی وآتاکامادرشیلی ، واقع شده اند.زمستانهای سردوکوتاه ،تابستانهای نسبتا ًگرم ومعتدل وطولانی ازویژگیهای این نوع بیابانها است.این بیابانهادرغرب قاره هابین عرض های جغرافیایی 20تا30درجه دیده می شوند.بادهای شرقی دراین منطثه غالب هستندومانع نفوذرطوبت به داخل سواحل می شود .جریانهای سرداقیانوسی نیزعامل دیگری درشکل گیری این نوع بیابانهاهستند.این جریانهاباعث می شودتارطوبت موجوددرهوای دریابه صورت مه درطول سواحل ظاهرشود.

د )بیابانهای سرد

این نوع بیابانها درقطبها،جنب قطبها،گرینلندواقعند.زمستانهای سردوبرفی،بارانهای اتفاقی تابستانی،تابستانهای گرم معتدلوکوتاه ومرطوب ازویژگیهای این مناطق است

علل ایجاد بیابان

-الف ) بیابانهای متاثراز پرفشارجنب حاره

-ب   ) بیابانهای متاثرازمراکزپرفشار قطبی

-ج   ) جریانهای سرد ساحلی

-د    )نرسیدن رطوبت

 بیابانهاچگونه بوجود آمده اند ؟علل گوناگونی در ایجاد ببابانها نقش دارند.ما دراینجا سعی

می نمائیم هریک ازاینها را به تفصیل توضیح دهیم .

الف ) بیابانهای متاثراز پرفشارجنب حاره

برای اینکه تاثیراین عامل را درک کنیم لازم است توضیحی مختصر درباره گردش عمومی

 هواداده شود .

گردش عمومی هوادرسطح کره زمین چگونه است ؟

هوادراطراف استوا(منطقه استوایی) براثردریافت انرژی ازخورشید گرم می شودوهمین

 عامل موجب صعود هوا می گردد.هوای صعود کرده درارتفاعات  بالا براثرتغییرات فشاربه

 دوشاخه تقسیم می شود که هر شاخه به طرف یکی از قطبها حرکت می کند .ضمن این

 حرکت تحت تاثیر نیروی کوریولیس به سمت شرق منحرف می شود.درحوالی مدارهای

 راس السرطان وراس الجدی به صورت بادهای غربی در می آیند .دراین مناطق هوا روی

 هم انباشته می شود وازآنجایی که این توده هوا،ازاستوا دورشده وهم رطوبت

 خودرادرحوالی استوا ازدست داده است ، سرد می شود وشروع به نزول می نماید که

 مراکز «پرفشار حنب حاره» را به وجود می آورد .از این قسمت بخشی ازهوابه سمت

 استوا جریان می یابد که به بادهای شرقی( تجارتی ، بسامان) معروف هستندکه

 درنیمکره شمالی با جهت شمالشرق به جنوبغرب ودر نیمکره جنوبی با جهت جنوبشرق

 به شمالغرب می وزند. این دوباددرحوالی استوا به یکدیگر می رسندکه به

 کمربندهمگرایی معروفند که مجدداگرم وصعود می نمایند .

امابخش دیگری ازهوامنطقه جنب حاره به طرف منطقه معتدل جریان می یابد وتارسیدن

 توده هوای سرد قطبی به حرکت خود ادامه می دهد .از طرف دیگرتوده سردقطبی

 دراثرسردی منطقه قطبی سنگین وبه طرف عرضهای پائین (استوا) جریان می یابد .  این

 دونوده هوادرمنطقه معتدل به یکدیگر برخورد وجبهه قطبی را بوجود می آورند. بدین گونه

 هوای استوایی وقطبی جابجا وبادها را به بوجود می آورند.

 هوای  گرم ومرطوب استوایی درنتیجه صعودانرژی خودراازدست داده و سردمی شود. این

 توده هوارطوبت خود را دراطراف استوا به صورت بارش از دست می دهدبنابراین خشک

 وسرد می شود وبه سمت قطب شمال وجنوب حرکت نموده ودرحوالی مدارهای راس

 الجدی وراس السرطان به علت حرکت زمین منحرف می شودومنجربه

 ایجادمراکزفشاردررویسطح زمین می شود.توده هوای مزبورضمن نزول گرم می

 شود.ازطرف دیگرچون دراین مناطق زاویه تابش انرژی تابشی خورشید تقریبا عموداست

 لذاانرژی گرمایی بیشتری رادریافت نموده وبه شدت گرم می شود .

 توده هوای نزولی اجازه صعود هوای گرم این مناطق را نمی دهدلذامانع تشکیل ابر وباران

 می شود وازطرف دیگرمنجر به ایجادمرکزپرفشارمی شودودرنتیجه بادهای شرقی(بسامان ، تجارتی ) را ایجاد می کند که به سمت استوا می وزند .این بادهادرروی قاره ها گرم وخشک هستندکه منجر به خشکی قسمتهای وسیعی ازسرزمینهای مجاور این دومدار می شود.

اکثر مناطق خشک دنیا تحت تاثیراین عامل ایجاد شده اند نظیرشمالغرب مکزیک ، جنوبغرب امریکا ،سواحل غربی پرو، صحرای شمال افریقا ، بیابانهای عربستان وغیره .

ب ) بیابانهای متاثرازمراکزپرفشار قطبی

ازآنجایی که درمناطق قطبی زاویه تابش خورشید نسبت به عرض های جغرافیایی پائینتربسیارمایل است این مناطق کمترین انرژی را نسبت به سایر مناطق زمین دریافت می کنندوجزومناطق یسیارسردهستند.بتابراین رطوبت موجوددرتوده هوابسیارکم وناچیزاست .ازطرف دیگرچون درگردش عمومی هوا ، توده هوای این مناطق به علت سردی وسنگینی نزولی است باعث ایجاد مرکزپرفشارمی شود .لذا تحت تاثیراین عوامل مقداربارش بسیارناچیزاست چون که درتوده هوا رطوبت به علت تبخیرناچیز بسیارکم است . با این حال همان مقدارکم بارش به صورت برف است .لذادراین مناطق مقدارباران ناچیز است اما هواخشک نیست.سرزمین های قطبی وحواشی آنها مانندشمال روسیه،شمال اروپا،شمال کاناداجزواین نوع بیابانها هستند.

ج) جریانهای سرد ساحلی

دراقیانوسها جریانهای وجودداردکه باعث جابجایی وانتقال آبها بین مناطق استوایی وقطبی

 می شود.درواقع این جریانهاتحت تاثیرگردش عمومی هواهستندوباعث انتقال انرژی

 گرمایی به سمت قطبها می شود وباعث تعادل دمایی آب وهوای مناطق مختلف می

 شوند .

جریانهای دریایی به دودسته جریانهای گرم،که ازمناطق گرم وحاره ای به سمت قطبها

 جریان می یابند،وجریانهای سردکه آبهای قطبی را به سمت مناطق حاره انتقال می

 دهندتقسیم می شوند.این جریانهاروی هوای مناطق اطراف خودتاثیر می گذارد.

منشاءجریانهای سردازقطبهای زمین است که عمدتاًدرغرب قاره هاجریان داشته و این مناطق راتحت تاثیرقرارمی دهند.این جریانهایکی ازعلل خشکی غرب قاره هاهستند.زیراتوده های هوای گرمی که ازاقیانوسهابه سمت قاره هامی وزندبایدازروی این جریانهای سردعبورنمایند.توده هواضمن عبورازروی جریان سرد دمای خودراازدست داه وسردمی شودومه غلیظی رابوجودمی آورد.درنتیجه توده هوارطوبت خودراازدست داده وواردخشکی می شود.هنگام عبورازروی خشکی ها گرمای زمین را گرفته وگرم می شود.درهمان حال رطوبت نسبی آن کاهش یافته وقادربه بارندگی نمی باشد.بیابانهای پرو،شمال شیلی،نامیب درافریقای جنوبی ازاینوع هستند.

لازم به ذکراست که این عامل درارتباط بامرکزفشارجنب حاره فراردارد.

د)نرسیدن رطوبت

کم بارانی بعضی مناطق ونرسیدن رطوبت به آنهایکی دیگر ازعوامل ایجادبیابانهااست.به

 دودلیل رطوبت به یک منطقه نمی رسد.اول آنکه منطقه ای  ازمنابع رطوبت یعنی

 اقیانوسهاودریاهادورباشد .دوم آنکه موانع کوهستانی برسرراه توده های باران

 آورقراردارندوازنفوذرطوبت به داخل خشکی هاجلوگیری می کند.درادامه به توضیح هریک

 می پردازیم.

الف)دوری ازدریاهاواقیانوسها

مناطقی اززمین که درقلب خشکیهای قاره هاواقع شده اندازدریافت رطوبت وبارندگی محروم اند.زیرامنشاءبارش ورطوبت قاره ها توده های هوای مرطوبی هستندکه ازاقیانوسهابرروی خشکیهاگسترش می یابند.بنابراین هرچه خشکیهابه دریاهانزدیکترباشندبارش بیشتری داشته ومرطوبترهستند.اماهرچه توده هوابه داخل خشکی گسترش می یابدچون مسافت زیادتری راطی می کندرطوبت خودرابیشترازدست می دهد،لذاوقتی به مناطق مرکزی وقلب خشکیهامی رسندتبدیل به هوای خشکی شده که رطوبت چندانی نداردتا باعث بارندگی دراین سرزمینهاشود.بیابان های مغولستان،آسیای میانه،دشتهای داخلی امریکا نمونه ای ازاینوع محسوب می شوند.

ب)ارتفاعات وفلات های مرتفع

اگردرمسیرتوده هوای گرم ومرطوب به داخل قاره ها کوههای بلندوجودداشته باشد،هوای گرم ومرطوب ضمن صعودازارتفاع سردشده وباعث بارش دردامنه مقابل خود می شود.توده هوابدین گونه ضمن صعود،رطوبت خودراازدست داده وخشک می شود.این توده هوادردامنه مخالف  خودپائین می آید،توده هوای مزبورکه خشک است،ضمن سقوط،دمای آن افزایش می یابدودرنتیجه رطوبت نسبی آن کاهش می یابد.دراین حالت" گرمباد "راایجادمی کند.به این بیابانها "بیابانهای بادپناهی " گفته می شود.

موانع کوهستانی ممکن است ازیک طرف باشدکه به صورت یک دیوارطولی مرتفع درمسیرتوده های هواقرارداشته باشدومانع ورودتوده هوای مرطوب به منطقه مجاورخود

(بادپناهی)شود.کوههای آنددرامریکای جنوبی نمونه ای ازاین وضعیت است که منجربه ایجادبیابانهای شرق خود مانندپاتاگونی دآرژانتین شده است.

درمواردی موانع کوهستانی ازجندطرف مناطق خشک رادربرگرفته اندومنجربه ایجاد"بیابان

 بادپناهی "شده اند.مانندبیابان نوادا(Nevada)که دربین کوههای سیرانوداوکوههای راکی واقع شده است.

درفلات های مرتفع توده هوای مرطوب ضمن صعودباعث بارش دردامنه مقابل شده ورطوبت خودراازدست می دهد.لذاوقتی به سطح فلات می رسدتبدیل به هوای خشک شده است ومنجربه خشکی سطح فلات وایجادبیابان می کند.بیابانهای موجوددرفلات تبت می تواندازاینوع باشند.

درپایان به این نکته بایدتوجه داشت که درایجادیک بیابان بیش ازیک عامل می تواند نقش

 داشته باشد .

تعریف مناطق خشک

بیابان درلغت به سرزمین پهناور وبی آب وعلف گفته می شود .اما درتعریف علمی آن  شرایط خاصی توسط صاحبنظران مانند مقدار باران ، مقدارتبخیر وتعرق سالانه، پوشش گیاهی وغیره را درنظرمی گیرند .بنابر این بعضی از صاحبنظران مناطقی را که که درآن آب وپوشش گیاهی کم است مناطق خشک می گویند.برخی مناطقی را که درآن بارشهای جوی کمتر از مقدار تبخیر وتعرق مطلق است مناطق خشک می نامند.برخی دیگر همه این شرایط یعنی مقدار باران وپوشش گیاهی ، آب قابل استفاده محدود ، مقدارریزش های جوی کمتر ازتبخیروتعرق سالانه ، را درنظر گرفته اند .با این وجوداز آنجایی که ویژگیهای مناطق خشک متنوع است نمی توان تعریف دقیقی از مناطق خشک ارائه داد .در یک تعریف گفته شده است اگرمقدارمتوسط باران کمتر از500 میلیمتر باشد منطقه خشک  وبالاتر ازاین مقدار منطفه مرطوب محسوب می شود. بعضی صاحبنظران از نظرپراکندگی باران درطول  سال به تعریف بیابان پرداخته اند به این معنی که ممکن است  باران منطقه ای  بالای 500میلیمترباشد اما در یک فصل خاص باشد وبرای رشد گیاهان مناسب نباشد لذا جزء مناطق خشک محسوب می شود.

ویژگیهای مناطق خشک

الف ) بارندگی

- بارندگی کم ونامنظم است .

- مقدار باران درسالهای مختلف ، متفاوت است واغلب امکان دارد که چندین سال باران کم ببارد .

- پراکندگی باران نامنظم است واغلب در سطحهای کوچک می بارد .

- بارانها اغلب شدید است .

- درپاره ای ازبیابانها ممکن است برای چندین سال باران نبارد. بیابانی که اصلابارنگی نداشته باشد وجودندارد .

ب ) تبخیر

- میزان تبخیروتعرق سالانه ازمجموع بارندگی درطول سال بیشتراست که اثرات متفاوتی درنقاط مختلف  جهان دارد.

ج ) رطوبت

- رطوبت نسبی هوای مناطق خشک کم است .در بعضی بیابانها  در فصل تابستان به صفر درصد می رسد .دربیابانهای ساحلی ممکن است تا 100 درصد هم برسد (نامیب ) .دربیابانهای داخلی خشکیهادورازسواحل رطوبت نسبی کمترازمناطق نزدیک به دریاها است .

د ) درجه حرارت

- دربیابانهای گرم وخشک درجه حرارت درروزبالاودرشب بسیارپائین است واختلاف بین دمای شب وروز بسیاربالا است .درطول سال نیزاختلاف دما شدید است . این حالت در بیابانهای داخلی قاره هاشدیدترازبیابانهاینزدیک سواحل است وعلت آن نبود رطوبت وخشکی هوا است .

ه ) باد

- وزیدن باد های زیادو شدیدکه بعضی ازآنها بسیار خطرناک ومخوف هستند.منشاءبادها ممکن است محلی باشد ویا دارای منشاء خارج ازمحل باشد.بادها اثرات متعددی دربیابانها ازجمله تشدیدخشکی ، فرسایش خاک ، گردوعباردارد .

پراکندگی بیابانها

مناطق خشک تقریبا ً یک سوم  ₃/¹ از سطح خشکیهای کره زمین را دربرمی گیرند.مناطق خشک در عرضهای جغرافیایی متفاوتی گسترده شده اند.بخش اعظم بیابانهای خشک همانند کمربندی در حواشی مدارهای راس السرطان وراس الجدی وجوددارند.این دومنطقه به نام کمربند بیابانی معروفند که بین 15 تا 30 درجه شمال وجنوب استوا واقع شده اند.دراین منطقه بادهای تجاری به سمت استوا می وزند. بیابان بزرگ صحرای افریقا ، بیابانهای افریقای  جنوبی ،بیابان استرالیا، بیابانهای شبه جزیره عربستان نمونه هایی ازاینوع بیابانها هستند .

بیابانهای عرضهای میانی بین ( 50 -30 ) درجه شمالی وجنوبی به طرف قطبهای زمین که دردرون خشکیهای کره زمین دوراز اقیانوسها هستند .بیابانهای تهر در هند ، گبی در مغولستان ، تکله مکان در چین ، بیابان مرکزی ایران از جمله اینوع بیابانها است.

 مناطق مجاورقطب مانند شمال آسیا، اروپا،شمال امریکا نیزازمناطق خشک محسوب می شود.

بزرگترین بیابان  دنیا صحرای  افریقا با 9065000 کیلومتردرشمال قاره افریقا واقع شده است

برای اطلاع بیشترازپراکندگی بیابانهای کره زمین وبزرگترین آنها ازاین سایت دیدن کنید .

تفاوت بین کویروبیا بان

دربین عامه مردم رایج است که اصطلاح کویر را به جای  بیابان بکار می برند ویا برعکس .گاهی وقتهابیابان به محیط خارج ازشهر وروستا گفته می شود .اما درواقع بین این دو اصطلاح  تفاوت اساسی دارد .بیابان به بخشی از مناطق خشک می گویند که بارندگی کمتر از 50 میلیمتر باران دارد وممکن است چندسال در آن باران نبارد وبا کم آبی وتبخیر شدید مواجهه است وپوشش گیاهی بسیار ضعیف است .اما کویر به زمین های رسی پف کرده ، باشوری ونمک بسیار شدید که گیاهان  درآن نمی توانند رشد نمایند .دربعضی آنهاکه شوری کمتر است  ممکن است گیاهانی مانند گزوشورکه دربرابراملاح نمکی مقاوم هستند رشدنمایند .لذا کویر معمولازمینهایی با شورِی بالا وبدون گیاه است.به آن  نمکزارنیز گفته می شود.لذا کاربرد کویرلوت غلط می باشد. برای اطلاع بیشتر به مقاله ارزشمند دکترکردوانی مراجعه نمائید .