تعریف مناطق خشک
بیابان درلغت به سرزمین پهناور وبی آب وعلف گفته می شود .اما درتعریف علمی آن شرایط خاصی توسط صاحبنظران مانند مقدار باران ، مقدارتبخیر وتعرق سالانه، پوشش گیاهی وغیره را درنظرمی گیرند .بنابر این بعضی از صاحبنظران مناطقی را که که درآن آب وپوشش گیاهی کم است مناطق خشک می گویند.برخی مناطقی را که درآن بارشهای جوی کمتر از مقدار تبخیر وتعرق مطلق است مناطق خشک می نامند.برخی دیگر همه این شرایط یعنی مقدار باران وپوشش گیاهی ، آب قابل استفاده محدود ، مقدارریزش های جوی کمتر ازتبخیروتعرق سالانه ، را درنظر گرفته اند .با این وجوداز آنجایی که ویژگیهای مناطق خشک متنوع است نمی توان تعریف دقیقی از مناطق خشک ارائه داد .در یک تعریف گفته شده است اگرمقدارمتوسط باران کمتر از500 میلیمتر باشد منطقه خشک وبالاتر ازاین مقدار منطفه مرطوب محسوب می شود. بعضی صاحبنظران از نظرپراکندگی باران درطول سال به تعریف بیابان پرداخته اند به این معنی که ممکن است باران منطقه ای بالای 500میلیمترباشد اما در یک فصل خاص باشد وبرای رشد گیاهان مناسب نباشد لذا جزء مناطق خشک محسوب می شود.
ویژگیهای مناطق خشک
الف ) بارندگی
- بارندگی کم ونامنظم است .
- مقدار باران درسالهای مختلف ، متفاوت است واغلب امکان دارد که چندین سال باران کم ببارد .
- پراکندگی باران نامنظم است واغلب در سطحهای کوچک می بارد .
- بارانها اغلب شدید است .
- درپاره ای ازبیابانها ممکن است برای چندین سال باران نبارد. بیابانی که اصلابارنگی نداشته باشد وجودندارد .
ب ) تبخیر
- میزان تبخیروتعرق سالانه ازمجموع بارندگی درطول سال بیشتراست که اثرات متفاوتی درنقاط مختلف جهان دارد.
ج ) رطوبت
- رطوبت نسبی هوای مناطق خشک کم است .در بعضی بیابانها در فصل تابستان به صفر درصد می رسد .دربیابانهای ساحلی ممکن است تا 100 درصد هم برسد (نامیب ) .دربیابانهای داخلی خشکیهادورازسواحل رطوبت نسبی کمترازمناطق نزدیک به دریاها است .
د ) درجه حرارت
- دربیابانهای گرم وخشک درجه حرارت درروزبالاودرشب بسیارپائین است واختلاف بین دمای شب وروز بسیاربالا است .درطول سال نیزاختلاف دما شدید است . این حالت در بیابانهای داخلی قاره هاشدیدترازبیابانهاینزدیک سواحل است وعلت آن نبود رطوبت وخشکی هوا است .
ه ) باد
- وزیدن باد های زیادو شدیدکه بعضی ازآنها بسیار خطرناک ومخوف هستند.منشاءبادها ممکن است محلی باشد ویا دارای منشاء خارج ازمحل باشد.بادها اثرات متعددی دربیابانها ازجمله تشدیدخشکی ، فرسایش خاک ، گردوعباردارد .
پراکندگی بیابانها
مناطق خشک تقریبا ً یک سوم 3/1 از سطح خشکیهای کره زمین را دربرمی گیرند.مناطق خشک در عرضهای جغرافیایی متفاوتی گسترده شده اند.بخش اعظم بیابانهای خشک همانند کمربندی در حواشی مدارهای راس السرطان وراس الجدی وجوددارند.این دومنطقه به نام کمربند بیابانی معروفند که بین 15 تا 30 درجه شمال وجنوب استوا واقع شده اند.دراین منطقه بادهای تجاری به سمت استوا می وزند. بیابان بزرگ صحرای افریقا ، بیابانهای افریقای جنوبی ،بیابان استرالیا، بیابانهای شبه جزیره عربستان نمونه هایی ازاینوع بیابانها هستند .
بیابانهای عرضهای میانی بین ( 50 -30 ) درجه شمالی وجنوبی به طرف قطبهای زمین که دردرون خشکیهای کره زمین دوراز اقیانوسها هستند .بیابانهای تهر در هند ، گبی در مغولستان ، تکله مکان در چین ، بیابان مرکزی ایران از جمله اینوع بیابانها است.
مناطق مجاورقطب مانند شمال آسیا، اروپا،شمال امریکا نیزازمناطق خشک محسوب می شود.
بزرگترین بیابان دنیا صحرای افریقا با 9065000 کیلومتردرشمال قاره افریقا واقع شده است
برای اطلاع بیشترازپراکندگی بیابانهای کره زمین وبزرگترین آنها ازاین سایت دیدن کنید .
تفاوت بین کویروبیا بان
دربین عامه مردم رایج است که اصطلاح کویر را به جای بیابان بکار می برند ویا برعکس .گاهی وقتهابیابان به محیط خارج ازشهر وروستا گفته می شود .اما درواقع بین این دو اصطلاح تفاوت اساسی دارد .بیابان به بخشی از مناطق خشک می گویند که بارندگی کمتر از 50 میلیمتر باران دارد وممکن است چندسال در آن باران نبارد وبا کم آبی وتبخیر شدید مواجهه است وپوشش گیاهی بسیار ضعیف است .اما کویر به زمین های رسی پف کرده ، باشوری ونمک بسیار شدید که گیاهان درآن نمی توانند رشد نمایند .دربعضی آنهاکه شوری کمتر است ممکن است گیاهانی مانند گزوشورکه دربرابراملاح نمکی مقاوم هستند رشدنمایند .لذا کویر معمولازمینهایی با شورِی بالا وبدون گیاه است.به آن نمکزارنیز گفته می شود.لذا کاربرد کویرلوت غلط می باشد. برای اطلاع بیشتر به مقاله ارزشمند دکترکردوانی مراجعه نمائید .
