وبلاگ تخصصی مهندسین مرتع و آبخیزداری

       مشخصات : 34سانتیمتر. نشانه ی تشخیص پرنده ی نر عبارتست از سر خاکستری مایل به نخودی ،سطح پشتی تقریبا"خاکستری با خال های نارنجی ، پوش پرهای بال و شاهپرهای ثانوی نارنجی رنگ ،گلوی بلوطی با لکه های سیاه در قسمت پایین گلو و سینه ی خاکستری مایل به صورتی با طوق سیاه سینه ای . پرنده ی ماده خاکی رنگ است ودر روی سر و سطح پشتی خال های فراوان دارد . گلویش زرد رنگ می باشد و سینه ی اخرایی رنگ آن پر از خالهای سیاه است که در قسمت پایین به یک طوق سیاه ختم میشود .

زیستگاه : در مناطق نیمه بیابانی و زمین های ناهموار سنگلاخ دیه می شود . روی زمین لانه می سازد

پراکندگی :بومی و فراوان است.
 

 جیرفتی پرنده ای بومی در مناطق جنوب شرقی ایران , جنوب افغانستان , شمال غربی هندوستان و شمال عمان بوده در همان مناطق تولید مثل نیز می کند . طول بدن 30 سانتی متر است . هر دو جنس شبیه به هم بوده ولی نر کمب بزرگتر و دارای یک یا دو سیخک در پا است . دم در کناره ها بلوطی بوده و هنگام پرواز به وضوح دیده می شود. رنگ پشتی قهوه ای مایل به خاکستری با خطوط موج دار خرمایی نخودی است که در وسط هر یک از پرها نقش صلیب مانندی برنگ سفید دیده می شود . سطح شکمی پرنده نخودی کمرنگ با راه راه عرضی باریک به رنگ قهوه ای با نوار بالای چشم خرمایی رنگ و پاهای سرخ رنگ است . جوجه ها شبیه به هم بوده ولی رنگ بلوطی پیشانی و سیاهی اطراف گلو کمتر است .

هوبره‌ از پرندگان‌ بسیار‏‎ ‎زیبا و باشکوه‌ کویرهاست‌‏‎.طول‌ بدنش‌ از نوک‌منقار تا انتهای‌‏‎‎ دم‌ ، حداکثر به‌ 65 سانتی‌متر می‌رسد‏‎.نر و ماده‌‏‎ شبیه‌ هم‌ هستند ، ولی‌ نرها حدود 10‏‎‎ درصد از ماده‌ها بزرگتر‏‎ می‌باشند‏‎.هوبره‌ نر دارای‌ دمی‌ نسبتا بلند و بالهایی‌ باریک‌ در‏‎ ‎هنگام ‌پرواز است.‌‏‎ دو رشته‌ پرهای‌ زینتی‌‏‎ سیاه‌ و سفید در حاشیه‌ گردن‌ دارند ‏‎که‌‏‎
سیاهی‌‏‎ آنها در پشت‌ گردن‌ به‌ خوبی‌ مشخص است. زمینه‌ پر و بالشان‌ خاکی‌ رنگ‌ است ‌‏‎که ‌در زیر‏ ‎بالها کم‌ و بیش‌ سفید می‌شود. سر و تاجی‌ با رگه‌های ‌سیاه‌ و سفید بر زمینه‌ای ‌‏‎خاکی‌ رنگ‌‏‎ دارند و بالای‌ دمشان‌ خاکستری‌ ‎با رگه‌های‌ عرضی‌ تیره‌تر است‌‏‎. نرهای‌‏‎ نابالغ‌ شبیه ماده‌ به‌ نظر می‌رسند‏‎,اما پرهای‌ زینتی‌‏‎ حاشیه‌ گردن‌ ماده‌ها کمتر است.‌‏‎

هوبره‌ها سه‌ زیر گونه ‌به‌ قرار زیر دارند:

1_ ‌‏‎Chlamydotis undulata

2_‏‎Ch.‎ undulata fueraventurae undulata

که‌از زیرگونه‌ اولی‌ کوچکتر است‌ و در جزایر قناری زندگی‌ می‌کند.

3_‏‎Ch.‎ undulata macqueenii

که‌ در آسیا وجود دارد.‏‎ زیرگونه‌ اخیراز بقیه‌ زیرگونه‌ها بزرگتر است‌‏‎.

هوبره‌ای‌ که‌ در ایران ‌‏‎دیده‌ می‌شود ، از این‌ زیرگونه‌ می‌باشد.‏‎
 

زیستگاه :

هوبره‌ها درعرضهای‌ جغرافیایی‌ متوسط تا‏‎ پایین‌ و در نواحی ‌مدیترانه‌ای‌ ، استپی‌ ، و مناطق نیمه‌ بیابانی‌ و با نواحی‌ باز و بدون‌ پوشش‌ و یا پوششهای‌‏‎ بیابانی ‌‏‎ حداکثر بوته‌ای‌،دشتهای ‌خشک‌ که‌ پوشش‌ گیاهی‌ آنها ‎‏‏2 متر باشد و‏‎ (اغلب گز و تاغ‌‏‎) به‌ صورت‌ پراکنده‌ و در نواحی ‌دور افتاده‌ زندگی‌ می‌کنند‏‎.

تغذیه:‌‏‎

هوبره‌ پرنده‌ای‌ همه ‌چیزخوار است‌ و از بذرها ، دانه‌ها و شاخه‌های‌ نازک‌ ،برگ‌ و گل‌‏‎گیاهان‌استفاده‌ می‌کند.البته‌ جانورانی‌‏‎ ‏‎همچون‌ ملخ‌ ، آخوندک‌ ، سوسک‌ ، کرم‌ ، ‏‎عنکبوت‌ ، مورچه‌،مارمولک‌ و حتی‌ مار را نیز می‌خورد اما اغلب خوراکش‌ را برگ‌لگجی‌ ، کنار ، خارشتر ، دانه،میوه‌  گیاهان‌‏Allium، گندم‌ و جو و بعضی‌ ازدانه‌های‌ روغنی‌‏‎ که‌ بیشتر در دسترس‌ است‌ ، تشکیل‌ می‌دهد‏‎.

 

این جونده کوچک به استثناء زمان کوتاهی که استراحت می کند بقیه اوقات را به طور دایم به دنبال غذا می گردد موش صحرایی در اطراف زمینهای قلمرو زندگیش با استفاده از راهروهای بلند در داخل زمین سفر می کند و حتی ممکن است تونلهای با عمق کم حفر کند این حیوانات چابک همچنین برای پیدا کردن غذایشان از بوته ها و درختان کوتاه بالا می روند موش صحرایی ماده در لانه های ساخته شده  که در زیر درختان و یا بوته ها  مسدود شده و یا در سوراخهای زیر زمینی زایمان می کند.

موش صحرایی در مناطق کویری ایران با پوشش گیاهی غنی به وفور یافت می شود و نقش بسیار محمی در تنظیم اکوسیستم دارد .  زمان فعالیت موش صحرایی در هنگام شب و پس از خنک شدن هوا می باشد .

پراکندگی:

14 گونه مختلف از این نوع پرنده تا کنون شناسایی شده است. زیستگاه طبیعی این پرنده از کوههای منطقه خاورمیانه و آسیا از شرق یونان و جنوب بلغارستان , آسیای صغیر تا منچوری چین گسترده است. کبک در آمریکای شمالی, هاوایی و نیوزیلند نیز از جمعیت خوبی برخوردار شده است.


زیستگاه طبیعی:

کبک را می توان در کویرها ,دامنه ها, کوه ها و صخره ها یافت.


مشخصات ظاهری:

وزن: از 510 تا 680 گرم با متوسط 595 گرم

نرها (با وزن 510 تا 800 گرم) کمی از ماده ها (با وزن 450 تا 680 گرم) از لحاظ طول و وزن بزرگترند. ترکیب پرها در هر دو جنس نر و ماده یکسان است. رنگ این پرنده قهوه ای مایل به خاکستری در بالا و زرد کمرنگ در قسمت شکم است. یک خط سیاه از قسمت جلوی سر آغاز شده و پس از عبور از چشمها و گردن, در قسمت بالای سینه تمام می شود و سر و سینه خاکستری پرنده را از قسمت سفید رنگ گلو جدا می کند. پهلوی پرنده با ترکیبی از رنگ سیاه و شاه بلوطی متمایل به سفید پوشانده شده و پرهای انتهایی بال, به رنگ شاه بلوطی هستند. نوک, لبه پلکها, ساق و پاهای کبک به رنگ صورتی تا قرمز سیر هستند. اگرچه هر دو جنس نر و ماده ممکن است دارای یک سیخک کوچک در قوزک پا باشند, ولی این معمولا از مشخصات جنس نر است. کبک های نابالغ کوچکتر هستند و به رنگ قهوه ای و خاکستری هستند. در زیستگاه طبیعی این پرنده, رنگ آن بسته به موقعیت جغرافیایی منطقه متغیر است. رنگ پرندگان مناطق خشک تر, بیشتر متمایل به خاکستری و سفید است.

تولید مثل:

جوجه های کبک

فواصل تولید مثل: کبک ها بسته به شرایط محیطی, یک مرتبه در سال تولید مثل می کنند.

فصل تولید مثل: از فروردین آغاز شده و بسته به منطقه جغرافیایی ممکن است تا اواخر تیر و اوایل مرداد نیز در مناطق سردسیر ادامه یابد.

تعداد تخم ها: از 7 تا 21 عدد

مدت زمان خوابیدن بر روی تخم ها: 24 روز به طور متوسط

کبک ها تک همسر هستند. نرها با نشان دادن تمایل خود به ماده با کج کردن سر و باز کردن بالها و نمایش آنها در اواخر اسفند اقدام به جفت گیری می کنند. هنگام خشکسالی و کمبود غذا, عمل تولید مثل ممکن است محدود به چند پرنده شود. نرها از ماده ها در مقابل نرهای دیگر محافظت می کنند.
آشیانه کبک از ساقه های ساده که گاهی با پر و خاشاک پوشانده می شود, در میان صخره ها و یا مناطق پر از بوته و خاشاک, تشکیل می گردد. یافتن آشیانه کبک ها مشکل است و به خوبی تحت مطالعه قرار نگرفته اند. تعداد تخم ها بسته به شرایط محیطی از 7 تا 21 عدد متغیر است. دوره خوابیدن روی تخم ها معمولا 24 روز است و این عمل معمولا وظیفه ماده است. از اواسط اردیبهشت تا اواسط مرداد, جوجه ها از تخم بیرون می آیند که بستگی به موفقیت تخم اول دارد. جوجه ها در هنگام بیرون آمدن از تخم, باهوش و توانا هستند و می توانند پس از چند هفته, پرواز کنند. پس از گذشت 12 هفته, جوجه ها بالغ می شوند. نرها معمولا تا زمان پرورش جوجه ها با خانواده می مانند, اگرچه بعضی از آنها پس از تخمگذاری ماده, خانواده را ترک و به نرهای دیگر ملحق می شوند. هنوز زمان زیادی تا شناختن کامل عادات تولید مثل کبک ها مانده است.مادر و شاید هم پدر, از جوجه ها مراقبت می کنند تا آنها مستقل گردند.

رفتار:

کبک ها در هنگام صبح و بعد از ظهر در روی زمین به چرا مشغولند. آنها مهاجرت نمی کنند و جابجایی های فصلی آنها فقط در ارتفاع است. پرواز کبک معمولا در هنگام احساس خطر انجام می شود و به مسافتهای کوتاه و در سراشیبی محدود است. هنگام عبور از ناهمواریهای سطح زمین, کبکها بر روی پاهای خود جست می کنند و ترجیح می دهند بدوند تا پرواز کنند. گروه اجتماعی اولیه از یک دسته کبک شامل تعداد گوناگونی از بالغ ها و جوجه هایشان تشکیل می شود و بزرگترین گروه ها را می توان در چشمه ها دید. گروههای بزرگتر در زمستان تشکیل می شوند. کبک ها در هنگام شب را زیر بوته ها و یا داخل صخره ها به سر می برند. نرها به طور فعال از قلمرو خود دفاع می کنند.

ارتباط و قوه ادراک:

کبک در حالتهای گوناگون, از صداهای مختلف استفاده می کند که به سه دسته تقسیم می شوند: هشداری, جنگی و جنسی. بیشترین صدایی که از کبک شنیده می شود با آوای chuck, chuck ,… است که از هر دو جنس نر و ماده بر می آید که به تدریج به آوای chukar, chukar ,… تبدیل میگردد و از فواصل دور قابل شنیدن است. از این رو نام کبک را Chukar Partridge گذاشته اند.

عادات غذایی:

کبک معمولا از گیاهان شامل علفها و دانه های آنها, برگ گیاهان و میوه بوته ها بر اساس فراوانی و دسترسی فصلی تغذیه می کنند.

غذاهای جانوری: حشرات

غذاهای گیاهی: گیلهان سبز, برگها, دانه ها, حبوبات و میوه ها

اهمیت منفی اقتصادی برای انسان:

کبک به پراکندگی و رشد علفهای هرزه کمک می کند. همچنین کبک مستعد ابتلا به بیماری های مرغی بوده و در مزارع پرورش این پرنده, می تواند آن را به انسان منقل کند.



اهمیت مثبت اقتصادی برای انسان:


کبک Chukar اولین پرنده ای قابل شکار است که در سال 1893 به آمریکای شمالی وارد شده و برای آژانس های شکار در این منطقه ایجاد درآمد کرده است. دشواری شکار این پرنده و وجود آن در دامنه ها و مناطق دوردست, شکار این پرنده را برای شکارچیان جذاب می کند. گوشت کبک نیز از طعم بسیار خوشمزه ای برخوردار است.

وضعیت بقا:

نسل کبک ها به صورت جهانی در معرض خطر نیست. در اکثر مناطق, جمعیت آنها ثابت بوده یا در حال افزایش است. با وجو این, با از بین رفتن زیستگاه های طبیعی و شکار بیش از حد, ممکن است بر جمعیت آنها موثر باشد. همچنین انتقال بیماری از مرغ های خانگی و یا بوقلمون ها, می تواند بر جمعیت آنها اثر گذارد.

رفتار کبک ها

دکتر محمد ابراهیم باستانی پاریزی نویسنده ی صاحب نام معاصر در مقاله ای که اصلا مربوط به زیست شناسی نیست، مطلب جالبی درباره ی رفتار کبک نوشته است. او از جمله نوشته است که: "...کبک یک هواشناس دقیق است و ضمناً قانون تنظیم خانواده را هم مراعات می کند، بدین معنی که در سال های خشکسالی و کم باران، تخم می گذارد ولی از روی تخم برمی خیزد _ و طبعاً تخم ها فاسد می شوند. زیرا می داند که جوجه ها در بهار خشک آن سال بدون دانه خواهند ماند، - بچه ناوردن، به از شش ماهه افکندن جنین..."
اگر این مطلب را به صورت سوال دربیاوریم، حتما سوالی خوب و تفسیری از آب در می آید. از آن سوال ها که عمق یادگیری را اندازه می گیرند.

مشخصات: 23تا25سانتیمتر. بک ماکیان کوچک که ظاهرا" شبیه کبک کوچکی به نظر می آید. پرنده ی نرسطح پشتی قهوه ای مایل به خاکی با خطوط ریز موج دار خاکستری دارد . سطح شکمییش به طور کلی قهوه ای مایل به صورتی کمرنگ است و پهلوها در حدود شش نوار خیلی پهن به رنگ دارچینی پررنگ و سفید دارد . تارکش قهوه ای مایل به خاکی وگلو و جلو گردنش خاکستری است . نوار چشمی پهن و سفیدی داردکه در حد بالا و پایین آن خط سیاهی دیده میشود . پرهای کناری دمش خرمائی رنگ است . تفتوت پرنده ی نر با ماده این است که طرح مشخص سیاه و سفید صورت و پهلوها را ندارد. رفتارش شبیه کبک است و هنگام احساس خطر به جای پریدن ، می دود.

زیستگاه: مناطق بیابانی و نیمه بیابانی. تپه ماهور های سنگی و کم ارتفاع. ساحل رودخانه ها و جویبارهای مناطق خشک و زمینهای سنگلاخ را ترجیح میدهد. روی زمین آشیانه می سازد .

                                                کفتار در کویر مرنجاب

هر چند شکل این حیوان شبیه سگها می‌‌باشد، اما به خانواده گربه ها نزدیکتر است. کفتار های خالدار به شکل گروهی زندگی می‌کنند و از لاشخورهای حرفه‌ای مردار حیوانات می‌‌باشد.کفتارها از باقیمانده لاشه مردارهایی که توسط حیوانات دیگر شکار شده اند، تغذیه می‌‌کنند. آنها به طور عادی در طول شب فعالیت می‌کنند و در طول روز در لانه هایشان استراحت می‌‌کنند.

 

      این جانور در ایران در امتداد دو رشته کوه البرز و زاگرس و کویرهای مرکزی سکونت دارد. ماده از نر بزرگ تر است و جز این تفاوتی ندارند. در 4 تا 5 سالگی بالغ می شود. عقاب طلایی نام خود را از پرهای طلایی و برنزی تاج، سر و پشت گردنش گرفته است. قهوه ای تیره است و از دور به سیاهی می زند. ساق یا چکمه ای و از هر دو طرف پوشیده از پر است. در هنگام پرواز بالها کمتر به بالا خم شده و تقریبا مسطح است. مناطق صخره ای، چشم اندازهای فراخ را به زمینهای هموار و مناطق جنگلی ترجیح می دهد. عقاب طلایی تنها با یک جفت دیده می شود و تک همسر است و احتمالا تا پایان عمر پیوند جفتها برقرار می ماند.

این جانور برای شکار استراتژیهای گوناگونی دارد. هرکدام قلمرویی به وسعت 90 کیلومتر دارند و می توانند طعمه ای به وزن 6/3 کیلوگرم را طی پرواز حمل کنند. سرعت متوسط عقاب طلایی 50 کیلومتر در ساعت ثبت شده است که می تواند در زمان شیرجه آن را به 320 برساند. این حیوان به طور متوسط روزانه 300 گرم گوشت می خورد که عمدتا از پستانداران تغذیه می کند و پرندگان انتخاب دوم آن است. چند لانه دارند که به طور چرخشی از آن استفاده می کنند و در شرایط لانه می توانند 3 متر قطر و 4 متر ارتفاع داشته باشند. معمولا 2 تخم می گذارند و تا 45 روز روی آنها می خوابند.

انواع عقاب جزء گونه‌های جانوری حمایت شده از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست به شمار می‌ آید و زنده‌گیری و نگهداری آن ممنوع است و متخلفان از این قانون به پرداخت یک میلیون و 200 هزار تومان (12 میلیون ریال) جزای نقدی، جریمه خواهند شد.


عقاب طلایی در اساطیر

ابوریحان بیرونی می‌نویسد که عقاب بال گشوده را که پرچم ایرانیان بود بر سر نیزه بلندی در پیشاپیش سپاهیان می‌گرفتند. گزنفون تاریخ نویس یونانی می گوید: «پرچم ایرانیان عقابی بود از زر ناب که بر سر نیزه می‌افراشتند.» و در پیوند با به فال نیک گرفتن آن و اینکه نمادی از بهروزی و پیروزی بوده است، داستانی درباره‌ کوروش بزرگ نوشته است که هنگامی که وی با سپاهیان خود به جنگ آشور می‌رفت پدرش او را تا مرز کشور پارس همراهی کرد و در آنجا عقابی دید که پیشاپیش آنان در پرواز است. پدر کوروش آن را به فال نیک گرفت و با خود گفت که پسرش در این جنگ پیروز خواهد شد.

بر روی یک قطعه کاشی که در کاوشهای باستان شناسی در تخت جمشید یافت شده، نقش شاهینی با بالهای گشاده دیده می‌شود که در چنگال خود گویی را گرفته و گوی دیگری نیز بر سر دارد. به گمان پژوهشگران این عقاب بال گشوده نمادی از خداوند است که بر روی پرچم هخامنشیان نیز نقش می‌شده است. زیرا بیشتر تاریخ نویسان گذشته یادآوری کرده‌اند که بر پرچم ایران عقابی نقش بسته بوده است که آن را پیشاپیش سپاه می گرفتند، و این خود نمادی از پیروزی بوده است.

 

                                              گربه شنی ایرانی

این گربه به گروه گربه های کوچک که شامل سیاه گوش Lynx کوگار می باشد، تعلق دارد. پوشش طرحدار بدن او استتار خوبی در زمینه محیط زندگی، (مثل جنگل و سنگریزه های روی تپه های شنی که نتیجه خرد شدن صخره ها می باشد)، برای او ایجاد می کند و او را قادر می سازد بدون آنکه شناخته شود به آرامی به شکارش نزدیک شود . گربه وحشی شکارچیان شبزی هستند  .

حواس بسیار قوی گربه های شنی آنها را جزو بهترین مؤثرترین پستانداران شکارچی کرده است.آنها قدرت شنیدن بسیار دقیق دارند و این به دلیل داشتن گوشهای بزرگ است که، آنها را قادر می سازد در هنگام نزدیک شدن، تعقیب کردن و حمله به شکار فاصله ها را بسیار دقیق محاسبه کنند.

 رنگ بدن گربه شنی آسیا از قهوه ای طلایی تا قرمز و قهوه ای مایل به خاکستری متغیر است. با این حال در بعضی مناطق پراکندگی اش نمونه هایی با طرح خالدار و رگه دار نیز یافته می شود. غیر از این شکل کاملاً سیاه آن نیز کمیاب نیست. تقریباً تمام گربه های شنی آسیا روی صورتشان علائمی از خطوط سیاه و سفید دارند. موهایش متراکم و زبر است و طولی متوسط دارد. سطح زیرین دمش سفید است و گمان می شود از آن برای علامت دادن استفاده می کند. نرها معمولاً از ماده ها درشت ترند. گربه شنی آسیا در مناطق کویری و گاهی مناطق صخره ای با چشم اندازهای باز به سر می برد . ماده ها در هر چرخه ۳۹ روزه ۶ روز فحل می شوند. آبستنی ۹۵ روز طول می کشد و پس از آن در حفره تنه درختان، شکاف میان سنگ ها یا سوراخ های درون زمین یک یا دو توله به دنیا می آورند که در هنگام تولد ۲۵۰ گرم وزن دارند. وزن بچه گربه ها ظرف سه هفته دو برابر و تا هفته ششم سه برابر می شود. از قرار معلوم هیچ فصل خاصی برای تولیدمثل آنها وجود ندارد وچنانچه بچه ها به هر دلیلی از بین بروند طی چهار ماه دوباره جانشین می شوند. گربه شنی نر در پرورش بچه ها نقش فعالی دارد. ماده ها در ۵/۱ تا ۲سالگی و نرها در ۲سالگی به بلوغ می رسند. درباره رفتار این گربه اطلاعات ناچیزی در دست است. عمدتاً شبگرد است و با آنکه روی زمین فعالیت می کند اما به خوبی می تواند از درخت بالا رود. گربه شنی فوق العاده درنده خو است اما در اسارت معلوم شده که این گربه بسیار رام و سربه راه است. در اسارت تا ۱۸ سال عمر می کند اما طول عمر آن در طبیعت معلوم نیست.
رژیم غذایی آن از خرگوش وحشی، پرندگان، مارمولک و جانوران کوچک تشکیل می شود. گزارش شده که گوسفند، بز و گوساله بوفالو را نیز شکار می کند. البته طعمه های بزرگتر را اغلب جفتی شکار می کنند.  تخریب زیستگاه در بیشتر گستره پراکندگی گربه شنی آسیا موجب افت جمعیتی آن شده است. به خاطر پوست، گوشت و استخوان هایش شکار و خرید و فروش می شود. نزدیک به ۲۰گونه  در باغ وحش های جهان نگهداری می شوند. .