وبلاگ تخصصی مهندسین مرتع و آبخیزداری

باعرض سلام خدمت دوست عزیزمان آقای احمدی ،با توجه به اینکه از ما خواستید تا در مورد تاثیر آبهای زیر سطحی در لغزش ها چرخشی برایتان بنویسیم.این مطلب را به شما دوست عزیز تقدیم می کنیم.

با توجه به وقوع پدیده زمین لغزش در منطقه فرحزاد تهران و جهت آشنایی علاقه مندان با این پدیده و علل رخداد و شیوه های کنترل آن در این یادداشت به بررسی زمین لغزش و مخاطرات آن می پردازم.و همچنین لینکهای مفیدی را در این خصوص معرفی میکنم.

زمین لغزش (LandSlide) و ریزشهای سنگی نمونه هایی از حرکات توده ای زمین میباشند و اصطلاحی عمومی برای حرکت رو به پایین واحدهای سنگی و رسوبی تحت تاثیر نیروی گرانشی است .این فرایند بر روی زمین های شیب دار عمل کرده و ممکن است باعث تخریب منازل و تاسیسات ، مسدود گشتن مسیر جاده ها و رودها و.. شود و در بعضی مواقع که حجم عملکرد آن عظیم باشد باعث ایجاد دریاچه هایی نیز میگردد.نمونه ای از آن را اینجانب در مسیر جاده هراز دیدم.(فکر کنم نامش دریاچه تار بود) برخلاف پدیده خزش در زمین لغزه ها ، یک یا چند سطح شکستگی مجزا وجود دارد .سرعت زمین لغزشها نوعا در حدود یک متر در روز و در موارد خاص از زمین لغزشی که دارای هوای حبس شده اند و در اثر زلزله بوجود آمده اند تا سیصد کیلومتر در ساعت میرسد .از عواملی که باعث ایجاد و فعال شدن این پدیده میگردند میتوان به وجود فرسایش شدید در مسیر رودها و آبراهه ها ، شیب زیاد واحدهای رسوبی و سنگی و عدم اتصال محکم بین واحدها و سنگ بستر ، بارندگی شدید و افزایش آب بین منفذی در رسوبات آبرفتی و ... میباشد.همچنین در اثر فعالیتهای انسانی مانند خاکبرداری و ایجاد راهها ، بارگذاری ناشی از ساخت و ساز روی زمین های شیب دار و مستعد ، قطع درختان و پوشش گیاهی منطقه، ورود آب ناشی از چاههای فاضلاب ، استخرها وآبیاری چمنزارها و ... میتواند باعث فعال شدن و تسریع این پدیده شود.بسیاری از زمین لغزشها همچون زمین لغزش گراس ونتر در وایومینگ منشاء صرفا طبیعی دارند برخی نیز توسط زمین لرزه ها فعال میشوند(Keefer1984 ) آقای کیفر در سال 1993 دریافت که احتمال وقوع زمین لغزشها ی تحت تاثیر فعالیت های لرزه ای در شیبهای تندی(با زاویه بیش از 25 درجه ) که دست کم 150 متر ارتفاع داشته باشند و در پایین توسط جریانهای فعالی قطع شده باشند بیشتر است.

 طبقه بندی زمین لغزش :

زمین لغزش های انتقالی ( ‏Translational ) : در طول سطوح لایه بندی یا سطوح ضعیف دیگر موجود در سنگ لغزش انجام میشود و تمام توده به موازات این صفحه حرکت میکند.

زمین لغزشهای چرخشی ( Rotational ) : در رسوبات سطحی یا سنگ های هوازده گسترش می یابند . از نظر منشاء ممکن است طبیعی بوده یا توسط انسان فعال شده باشند.(مانند ایجاد بریدگی هایی (ترانشه) در قاعده یک سراشیبی ناپایدار ). سطح شکستگی در برش عرضی تقریبا کمانی شکل میباشد.(در حالت سه بعدی ، قاشقی شکل است)

در برخی مناطق ، وقوع یک زمین لغزش در قاعده یک تپه میتواند سراشیبی روی تپه را بدون تکیه گاه سازد .بدین ترتیب ، ممکن است زمین لغزش دیگری رخ دهد. این نوع واکنش زنجیره ای متشکل از شکستگی پلکانی با شیب رو به بالا را شکستگی پیش رونده یا زمین لغزش مرکب می نامند.

تجربه نشان داده است که شیب های 5/1 ( نسبت فاصله افقی) به 1 ( فاصله عمودی) عموما پایدارند بنابراین میتوان شیب 5/1 به 1 را برای ساخت راهها و .. استاندارد دانست.شیب استاندارد برای بریدگی های سیلابی نظیر کانالها بین 2:1 و 3:1 تغییر میکند.(ترزاقی)

راههایی که جهت پیشگیری و کنترل زمین لغزش عنوان میشود :

1- ایجاد گشتاور تعادلی توسط برداشت مواد اضافی روی راس زمین لغزش در مناطق خاکبرداری شده

2- انجام زهکشی مناسب منطقه و تخلیه آبهای زیر زمینی

3- ایجاد لایه ها ی نفوذ ناپذیر در سطح

4- ایجاد پایه های تقویتی

5- استفاده از پیچ مهار سنگها ( Rock Bolt) در سنگ بستر

با توجه به مطالب عنوان شده و مخاطرات ساخت و ساز بر روی این زمینها و جهت جلوگیری از بروز خسارات مالی و جانی بعدی ، بهترین روش مشخص نمودن مناطق مستعد بر روی نقشه های ریز پهنه بندی زمین لغزش و جلوگیری از ساخت و ساز بر روی این زمین ها میباشد. مخصوصا که این مناطق در مجاورت و نزدیکی گسلهای فعال و لرزه زا باشد(مانند منطقه فرحزاد تهران که در مجاورت گسل شمال تهران است و به محض وقوع زمین لرزه ای حتی با شدت متوسط و ناپایداری شیبهای موجود ، خسارات بسیار زیادی بر منطقه وارد میشود. جهت اطلاعات بیشتر میتوانید به لینکهای زیر مراجعه کنید:

> اطلاعاتی در مورد لنداسلاید به زبان انگلیسی

> مقاله ای در مورد توصیف زمین لغزش و حرکات توده ای زمین با فرمت pdf

بخش مربوط به مخاطرات زمین لغزش در سازمان زمین شناسی آمریکا

بخش آموزش مرکز اطلاعات زمین لغزش آمریکا (حاوی مطالب جالبی در مورد زمین لغزش و علل آن برای دانشجویان و معلمین)

تصاویری از زمین لغزشهای بوقوع پیوسته در آمریکا

> لینکهای مفید برای زمین لغزش و تصاویر مربوطه

> کتابی در مورد زمین لغزش و راههای کاهش ریسک آن

> پهنه بندی خطر زمین لغزش از وبلاگ آبخیزداری استان تهران

> معرفی زمین لغزه از سایت سازمان زمین شناسی کشور بهمراه اطلاعات زمین لغزه فرحزاد تهران

> علل رانش زمین در منطقه فرحزاد ازدکتر محمود فاطمی عقدا

> مطالبی در مورد زمین لغزش فرحزاد از روزنامه شرق