وبلاگ تخصصی مهندسین مرتع و آبخیزداری

مآر(mar) : مار دهانة کم عمق با کف مسطح است هنگام انفجارهای بخاری بالای دودکش آتشفشانی بوجود می‌آید. اندازة مارها از قطر 200 تا 6500 پا و عمق 30 تا 650 پا تغییر می‌کند. مارها اغلب با آب پر می‌شوند و دریاچه‌ می‌سازند.

مافیک (Mafic) : کلمة مافیک به سنگ آذرین یا ماگمای تیره رنگی که دارای میزان بالایی آهن و منیزیم است برمی‌گردد. برای مثال اولیوین، اوژیت و هیپرستن کانی‌های مافیک هستند.
ماگما (Magma) : ‌ماگما سنگ مذابی‌ست که سنگ‌های آذرین از آنها بوجود می‌اید. ماگما می‌تواند انواع سنگ‌ها را تشکیل دهد، مانند بازالت، آندزیت، داسیت، گابرو و ریولیت.
حجره ماگمایی (magma chamber) : حجرة ماگمایی غار زیرزمینی پراز ماگمای گازدار است. این ماگما از آتشفشان به بیرون می‌ریزد.

میدان مغناطیسی (magnetic field) : میدان مغناطیسی زمین از قطب شمال تا قطب جنوب را در برگرفته و در طول تاریخ زمین‌شناسی بارها معکوس شده است. کوسه‌ها و برخی جانداران می‌توانند از میدان مغناطیسی زمین برای تعیین موقعیت خود در مهاجرت‌ها استفاده می‌کنند.

مگنیتت (magnetite) : مگنیتیت کانی آهن دار سیاه تا خاکستری فرمول شیمیائی آن Fe oFe2O3 است و سختی این کانی 5/5 تا6 ، وزن مخصوص 1/5 تا 2/5 ، رنگ خاکة آن سیاه و در تمام دنیا یافت می شوند.

ابسیدین موهوگنی (mohogany obsidian) : ‌ابسیدین موهوگنی یا اشک آپاچ ابسیدین قهوه‌ای شیشه‌ای و درخشانی‌ست که در جریانهای گدازه‌ای یافت می‌شوند.ابسیدین هنگامی بوجود می‌اید که گدازه چگال آتشفشانی به سرعت سرد شوند. اغلب ابسیدین‌ها دارای 70 درصد سیلین هستند. سختی ابسیدین 5 و وزن مخصوص آن2/35 است.

مالاکیت (malachite) : ‌مالاکیت سنگ نیمه قیمتی کدر با لایه‌های سبز روشن و بسیارتیره است. این سنگ معمولاً در معادن مس پیدا می‌شود و دارای 75 درصد مس است. مالاکیت هزاران سال پیش در یونان باستان در جواهرسازی به کار می‌رفته. مالاکیت معمولاً بصورت منحنی و صیقلی و همراه با تزئینا ت نقره به کار می‌رود. حکاکی‌های روسی روی مالاکیت بصورت مینیاتور و در مقیاس بزرگ و یا در لوازم خانگی معروف است. سختی مالاکیت‌ها و وزن مخصوص آن 8/3 است. این کانی در سیستم بلوری منوکلینیک متبلور شد و گاهی برای افزایش دوام و بهبود ظاهرش، با روغن، واکس و یا مواد سخت کننده پوشیده می شود.

چکش پذیر (malleable) : فلزات چکش پذیر، فلزاتی هستند که می‌توان به راحتی با چکش بر روی آنها کار کرد. طلا و نقره استرلینگ از فلزات بسیار شکل‌پذیر هستند.

گوشته (mantle) : ‌گوشته یکی از لایه‌های زمین است که بین پوسته و کرة مذاب قرار گرفته .

مارکازیت( Marcasite ) : مارکازیت سنگ نیمه قیمتی فلزی درخشانی ست که در واقع پیریت آهن دار است. این کانی معمولاً بصورت تخت پرداخت شده و در جواهر سازی به کار برده می شود.

انقراض عمومی( Mass extinction ) : انقراض عمومی فرآیندی ست که طی آن تعداد زیادی از گونه های جانوری ناگهان از بین می روند. دایناسورها و سایر گونه ها طی انقراض K-T که احتمالاً به علت برخورد یک شهابسنگ با زمین بوده از بین رفته اند.

ماو- سیت- سیت( Maw- sit – sit ) : ماو- سیت – سیت، گوهر سبز، کانی هاست که دارای رگه های سبز تیره تا سیاه و گاهی لکه های سفید است. سنگ اصلی کدر تا نیمه شفاف است. سختی آن 6 و وزن مخصوصش 5/2 تا 5/3 است. این سنگ در برم ه یافت می شود و شبیه به ژاده ایت است، اما در واقع از آن خانواده نمی باشد. این سنگ اولین بار در سال 1963 توسط یک گوهرشناس سویسی به نام ادوارد گوبلین( Eduard Gubelin ) کشف شد. اگرچه ترکیب شیمیایی دقیق آن مشخص نیست اما دارای کروهیت، اورییت، ژادهایت کرم دار، سیمپلکتیت، آمفیبول کرم دار و سایر کانی های روشن تر است.

ملی( Melee ) : ملی، به الماس کوچک زیر 20 قیراط گفته می شود.

تخت کوه( Mesa ) : تخت کوه یا مسا، سرزمینی ست که دارای ناحیه ای تخت روی دایواره های شیب دار است . این پدیده معمولاً در نواحی خشک بوجود می آید.

دوران مزوزوئیک( Mesozoic Era ) : دوران مزونیک تا عصر خزندگان، در 65 تا 245 میلیون سال پیش وجود داشته که به سه دور تریاس، ژوراسیک و کرتا سه تقسیم می شود، دایناسورها، پستانداران وگیاهان گلدار در این دوران تکامل یافتند و ابر قاره ی پانگه آ در این دوران شکسته شد. این دوران با انقراض عمومی خزندگان به پایان رسید.

سنگ دگرگونی( Metamorphic rock ) : سنگ دگرگونی، سنگی ست که تحت تأثیر گرما و فشار درون زمین فشرده و تغییر یافته است.

شهاب سنگ( Meteor ) : شهاب سنگ، سنگ آسمانی ست که وارد جو زمین شده و معمولاً هنگام افتادن دنباله ی آتشینی می سازد. گاهی به آن ستاره ی پرتابی هم می گویند که اغلب آنها از برخورد به زمین، از بین می روند.

سنگ آسمانی( Meteorite ) : سنگ آسمانی، شهاب سنگی ست که به زمین افتاده. سنگ های آسمانی از جنس سنگ،آهن یا سنگ – آهن هستند.

سنگ آسمانی کوچک( Meteorid ) : سنگ های آسمانی کوچک، سنگ های یا قطعات کوچک فلزی هستند که در فضا سیر می کنند.

الماس مکزیکی( Mexican diamond ) : الماس مکزیکی اصطلاح غلطی برای سنگ بلورین است.

یشم مکزیکی( Mexican diamond ) : یشم مکزیکی اصطلاح غلطی برای سنگ کلیست استالا کمیتی رنگ شده است.

ملیکا( Mica ) : میکا کانی نرم، سبک وشفافی ست که به ورقه های انعطاف پذیر نازک شکسته می شود(درواقع این کانی دارای جهت رخ کاملی است.) این کانی در عایق های الکتریکی و حباب لامپ به کار برده می شود. میکا دارای 30 نوع مختلف مثل زرد، سبز، خاکستری، بنفش، سفید و قهوه ای است. سختی آن 5/2 و وزن مخصوصش 3 است. ذرات ریز میکا، به سنگ قیمتی ارونتورین درخشش خاصی می دهند.

ریز بلور( Microcrystalline ) : ریز بلور، نوعی ساختاری بلوری ست که در آن بلورهای بسیار ریز هستند، بطوریکه تنها با میکروسکوپ می توان آنها را دید.

میکرون( Micron ) : میکرون واحد طولی برابر با 001/0 میلی متر است.

اثر شیر و عسل( Milk and honey effect ) : اثر شیر و عسل، اثری ست که بر اساس آن رنگ ظاهری سنگ ها مطابق با جهت نور از شیری تا عسلی تغییر می کند. وقتی نوری به سنگ می تابد، یک طرف سنگ شیری و طرف دیگر عسلی است. هنگامی که جهت نور تغییر می کند، .رنگ ها نیز تغییر می کنند. کریزوبریل چشم گربه ای این پدیده را از خود نشان می دهند.

میلیون( Million ) : یک میلیون برابر، هزار هزار است. دایناسورها یک میلیون سال قبل زندگی می کردند.

کانی( Mineral ): کانی، جسم جامد طبیعی با ترکیب شیمیایی خاص است که اتمهای آن معمولاً دارای الگوی منظمی هستند.

دور میوسن( Miocen epoch ): دور میوسن، محدوده ی زمان زمین شناسی است که از 5 تا 24 میلیون سال قبل به طول انجامیده است. در دور هیوسن پرندگان امروزی و بسیاری از پستانداران مانند اسب ها، سگ ها، خرس ها، میمون های آمریکای جنوبی و میمون های بی رم جنوب اروپا تکامل یافتند. راماپتیکیوس( Ramapithecus ) که احتمالاً جد اولیه ی انسان است نیز در این دورر بوجود آمده. در مقایسه با دوره های قبلی( الیگوسن وقبل از آن پلیوسن)، آب و هوا در این دور نسبتاً گرم بوده است. همچنین علفزارهای فراوانی وجود داشته(علف ها در این زمان متنوع شدند)، اما بخش های درونی قاره ها نسبتاً خشک بود و جنگل های کاج شمالی بوجود آمدند. این دوره در ایران با زایش پتانسیل‌های معدنی مس و جایگیری سفره‌های نفتی همزمان بوده است.

زمردهای مغول( Mogul emerald ): این زمرد های هندی متعلق به مغول های هند مانند شاه جهان(سازنده ی تاج محل) بودند که با دعاهای مقدس حکاکی شده بودند.

موهوروویچ، آندریجا( Mohorovicic, Andrija ) : آندریجا موهوروویچ(1857 تا 1936 ) ژئو فیزیکدان یوگسلاو بود که بعد از آزمایش بر روی امواج لرزه ای زمین لرزه ی 1909 دره ی کولپا( Kulpa Vally )، تئوری مرز بین پوسته و گوشته ی بالایی که در حدود 50 کیلومتری زیر سطح زمین قرار دارد را عنوان کرد. هم اکنون این ناحیه را ناپیوستگی موهوروویچ یا موهو می گویند که در آن امواج زمینلرزه سرعت بیشتری می یابند. دهانه ی آتشفشانی در بخش تاریک کره ی ماه نیز به نام وی نام گذاری شده است.

ناپیوستگی موهوروویچ( Mohorovcic discontinuity ): ناپیوستگی موهوروویچ پوسته و گوشته فوقانی زمین را از هم جدا می کند.

ماده سختی
تالک 1
کهربا، ناخن، عاج، پوسته، زغال سیاه 5/2
طلا 3-2
برنز، مرجان، مروارید 3
آهن 4
شیشه 5
اپال 5/6-5/5
متسیت، کلسرونی، کوارتز، فولاد(چاقوی جیبی) 7
سپینل 8
یاقوت، سافیرت(کروندوم) 9
الماس 10

مقیاس موس( Mohs scale ): مقیاس سختی موس، مقاومت مواد در برابر خراش(سختی) را نشان می دهد. در این مقیاس که از 1 تا 10 درجه بندی شده، ماده ای سخت تر از دیگری ست که بتواند آنرا خراش دهد. برای مثال یک الماس با سختی10، یک گارنت با سختی 5/6 تا 5/7 را خراش خواهد داد، اما عکس این امکان پذیر نیست، پس الماس سخت تر از گارنت است. این مقیاس توسط کانی شناس استرالیایی فردریش موس( Friedrich mohs;1773-1839 ) ابداع شد.

موآسانیت (Moissanite): موآسانیت کانی سختی است که دکتر فردنیان آنری موآسان (Dr. Henri Moissan 1825-1907) شیمیدان فرانسوی و برنده جایزهنوبل آن را در شهاب‌سنگ آهنی که دردیابلوکانیون (Diablo Canyon) آریزونا پیدا شده و حاوی مقدار کمی موآسانیت بود، کشف کرد. رنگ موآسانیت از بی‌رنگ تا سبز، آبی و زرد تغییر می‌کند. ترکیب شیمیایی آن (SiC) کاربیدسیلیس است که بدان کاربوراندوم (carbarundum) هم می‌گویند. بلورهای موآسانیت شفاف تا نیمه‌شفاف هستند و دارای سختی 25/9 و وزن مخصوص 1/3، 2/3 است. موآسانیت رشد داده شده صنعتی آن ماده‌ای ارزان‌قیمت است که ساینده / عالی است که با نام تجاری وسیلیسیوم کارباید یا کاربوراندوم در بازار به فروش می‌رود. نوع رشد داده شده درشت بلور رنگین آن گوهر است.

مولداویت( Moldavite ): مولداویت، سنگ قیمتی سبز تیره، شیشه ای، نیمه شفاف و کمیابی ست که تنها در بوهمیا( Bohemia ) ی جمهور چک یافت می شود. این سنگ یک تکتیت( سیلیسی ست که در اثر برخورد شهاب سنگ با سطح زمین و ذوب ضربه ای سنگ های اطراف بوجودمی آیند. مولداویت در اواخر سال 1800 در جایی که شهاب سنگی در حدود 7/14 میلیون سال قبل با زمین برخورد کرده بود، کشف شد. سختی این کانی 5/5 تا 5/6 است و تداخل های حبابی گاز و آهن- نیکل در آن معمول است. این شیشه ی طبیعی از قبل از تاریخ در جواهرسازی، اشیاء مذهبی و لوازم تزیینی کاربرد داشته است.

منوکلینیک( Monoclinic ): کانی های منوکلینیک، ساختار بلوری داردند که در آن یک محور تقارن دوچین وجود دارد. یشم، مالاکیت و ماه سنگ منوکلینیک هستند.

آتشفشان تک منشاء( Monogenetic volcano ): آتشفشان تک منشاء، آتشفشانی ست که طی دوره ی زمانی نسبتاً کوتاه و فوران منفردی شکل گرفته باشد. اغلب آتشفشان های منوژنتیک، بازالتی هستند.

یاقوت مونتانا( Montana ruby ): یاقوت مونتانا در واقع یک گارنت پیروپ است.

ماه سنگ( Moon stone ) : ماه سنگ، سنگ نیمه قیمتی ست که از فلد جنس سپارهای آلبیت و ارتوکلاز تشکیل شده است. این سنگ معمولاً آبی – سفید است، اما می تواند بی رنگ، نارنجی، خاکستری و یا حتى قرمز باشد. ماه سنگ به حالت صیقلی برش می خورد و در قرن بیستم بسیار متداول بود، سختی این سنگ 6، وزن مخصوص آن 57/2 و سیستم بلوری آن منوکلینیک است. آدولاریا نوع معمول ماه سنگ است. الیگوکلاز که نوع دیگری از کانی فله سپار است، نوع دیگری از ماه سنگ است. لابرادوریت و آلبیت( انواع دیگر فلد سپار و از خانواده ی فلدسپار) نیز به ندرت ماه سنگ می سازند.

مورگانیت( Morganite ): مورگانیت، سنگ قیمتی صورتی شفاف تا نیمه شفافی که در واقع نوعی بریل دار با ترکیب شیمیاییُSi6O18Be3Al2 است. منبزیم موجود در مورگانیت به آن رنگ صورتی میدهد. این کانی دارای سختی 5/7 تا 8 و وزن مخصوص 71/2 تا 9/2 است. این کانی دارای رخ ضعیف بوده و شکننده است. به منظور بدست آوردن رنگ صورتی خالص تری از مورگانیت و حذف لکه های زرد آن، از روش پرداخت حرارتی استفاده می شود. نام مورگانیت، از اسم صنعتکار و مجموعه دار جواهر آمریکایی، پیرپونیت مورگان( J.Pierpoint Morgan ) گرفته شده است. این کانی در برزیل، ماداگاسکار، ایتالیا، پاکستان، موزامبیک، نامیبیا، آمریکا و زیمباوه پیدا می شود.

آگات قره ای( Moss agat ): آگات قره ای داندریتی یا سنگ موچا نوعی آگات سبز است. این سنگ کلسدونی ست با تداخل ها اینتریتی(درخت مانند) زیبای سبز رنگ(قرمز یا سیاه) از کانی هوزنبلاند. سختی آگات قره ای 5/6 تا 7 و وزن مخصوص 6/2 است. آگات قره‌ای سبز در هند و برخی جاهای دیگر یافت می شود.

مادرمروارید( Mother of pearl ): مادرمروارید پوشش رنگین کمانی درون صدف اوسترا را گویند. مادرمروارید در جواهرآلات، دکمه ها و جاهای دیگر به کار می رود.

موکائیت( Moukaite ): موکائیت سنگ نیمه قیمتی از نوع ژاسپر است که رنگ آن از قرمز – قهوه ای تا صورتی با نوارهای طلا و سفید است.

کوه( Mountain ) : کوه سرزمین طبیعی مرتفعی روی زمین و بلندتر از تپه است.

جریان گلی( Mud flow ): جریان گلی یالاهار یا جریان گلی مختلط روانی از سنگ، آب و سایر مواد است.

مایا( Maya ): مایا یعنی میلیون ها سال قبل.

مایا یای ( Maya yay ): نامی برمه ای برای بهترین کیفیت شفافیت یشم است.

آتش عارف( Mystic fire ): آتش عارف یا توپاز عارف یا توپاز باران، توپازی است که با پوششی از لایه‌ی اتم های فلزی( که با روشی به نام رسوبگذاری خلاء) رنگ پررنگ تری به آن داده شده است. این سنگ با سختی 8، دارای رنگ قرمز، سبز، بنفش و خاکه ی آبی شناخته می شود