وبلاگ تخصصی مهندسین مرتع و آبخیزداری

موانع خاک رسی در ردیف باد شکن های کوتاه قرار می گیرد در بسیاری از مناطق قبل از کاشتن گیاهان شن دوستی مانند تاغ برای جلوگیری از حرکت شن ها ابتدا موانع خاک رسی را در روی تپه های شنی ایجاد می کنند. کارایی موانع خاک رس برای کنترل شن ها در نزدیک مزارع و کانالهای آبیاری بسیار رضایت بخش است. باد شکن های خاک رسی برای کنترل شن بوسیله مردم محلی که در اینگونه محلها زندگی می کنند بخوبی پذیرفته شده و بکار گرفته می شود
بطور معمول موانع خاک رسی در قسمت های پایین تر تپه های شنی (تقریبا 3/2 شیب تپه ) شیب های رو به باد ایجاد می شود . قبل از احداث موانع، خطوط کاری باید با توجه به جهت وزش باد، شکل تپه های شنی،اندازه وفاصله ردیف ها و مقطع تپه شنی تعیین شوند. پشته های باریک رسی در طول خطوط طراحی با خاکهایی که از مناطق پست بین تپه های شنی جمع آوری می شود احداث می شوند. معمولا فواصل بین ردیف ها سه متر وارتفاع پشته ها حدود 20 سانتی متر در نظر گرفته می شود (تصویر9 ).

 
پشته های رسی به دلیل جمع آوری آب باران می توانند شرایط رطوبتی را در شن زارها بهبود بخشند. بر اساس مشاهدات ، با یک بارندگی 25 سانتی متری در طول چهار روز، آب نفوذ یا فته در روی تپه های محافظت شده بوسیله پشته های رسی تا عمق 5/28 تا 6/35 سانتی متر رسیده است در حالیکه در روی تپه های شنی لخت، عمق نفوذ از 5/18 تا 23 سانتی متر اندازه گیری شده است.
آب محتوی خاک در عمق 15-0 سانتی متر برای شن های محافظت شده بوسیله باد شکن های بلند 35/13 میلی متر، با باد شکن های کوتاه 10 میلی متر و برای تپه های شنی با موانع خاک رس 65/16 –16 میلی متر اندازه گیری شده است. عمق لایه های خشک شن در تپه های شنی که بوسیله پشته های رسی و موانع ساقه گندم محافظت می شوند به ترتیب معادل 10-8 سانتی متر و20-18 سانتی متر است. بنابراین پشته های رسی نسبت به روش های دیگر شرایط بهتری را برای ایجاد پو شش گیاهی بوجود می آورند .
در 20 سانتی متر بالای سطح زمین،  پشته های رسی  می توانند سرعت باد را 33-27 درصد کاهش دهند همین افت سرعت باد در باد شکن های بلند تا 42 درصد و در باد شکن های کوتاه 17-8 درصد است. در ارتفاع 2متری از سطح زمین، پشته های رسی سرعت باد را تا 40 درصد و بیشتر کاهش می دهند در حالیکه موانع ساقه گندم سرعت باد را 40-10 درصد کاهش می دهند، بنابراین از جنبه عمل حفاظتی برای نهالکاری،  پشته های رسی از روش های دیگر کارایی بهتری دارد.
هزینه احداث موانع رسی نیز در مقام  مقایسه ارزانتر از سایر روش هاست زیرا فقط به نیروی کارگری احتیاج است. مواد مورد نیاز برای احداث این موانع نیز در مناطق پست بین تپه های شنی موجود است به این ترتیب در مناطقی که منبع خاک رس وجود دارد وتهیه ساقه های گندم یا شاخه های در ختان بسادگی میسر نیست ایجاد پشته های رسی بهترین انتخاب است. بطور معمول اگر موانع خاک رسی به درستی ایجاد شوند دوام آنها به 5-4 سال می رسد از طرف دیگر گیاهانی مانند تاغ که در شن زار ها کاشته می شود کارایی موثر آنها برای عمل تثبیت وکنترل شن 3-2 سال پس از کاشت است. از این نظر در این روش گیاهان می توانند جایگزین خوبی برای آنها در زمینه کنترل وتثبیت حرکت شن ها باشند.
 در زمینه کنترل مکانیکی تثبیت شن های روان در کشور چین از روشهای دیگری مثل سنگ ریزه و ساقه های سایرگیاهان نیز استفاده  بعمل آمده است. نتایج نشان داده که تمام این روشها می توانند برای تثبیت شن استفاده شوند ولی کارایی دو روش فوق را ندارند. این روشها فقط در بعضی مناطق خاص و بطور محدود بکار گرفته شده اند.