وبلاگ تخصصی مهندسین مرتع و آبخیزداری

سیستم حفاظت راه آهن از هجوم ماسه های روان در مناطق خشک بستگی به وجود یا عدم وجود تلماسه های اطراف آن دارد. اگر خطوط راه آهن از منطقه ای عبور کند که در اطراف آن ماسه های روان وجود داشته باشد طراحی سیستم بصورت شکل شماره 19 انجام می شود و برای ایجاد بادشکن بیشتر از گونه هایی مانند بید، درمنه و کاراگانا استفاده می شود. چنانچه ماسه های روان در اطراف خطوط راه آهن نباشد ولی طوفانهای گرد و خاک سبب بروز مشکلات عبور و مرور شود، طراحی سیستم بصورت نمودار شماره 20   بوده و گونه های مورد استفاده برای بادشکن بیشتر شامل صنوبر، سنجد و بید است.

 
احداث بادشکن برای حفاظت راه آهن و جاده ها:
سیستم کنترل ماسه های روان برای حفاظت راه آهن با توجه به وضعیت اقلیمی و وجود یا عدم وجود تپه های ماسه ای و تحرک آنها در مناطق مختلف با یکدیگر تفاوت دارد. در این مورد شرح یکی از پروژه های موفق کشور چین که برای حفاظت بخشی ازخطوط سراسری راه آهن این کشور درمنطقه شاپاتو (Shapoto) اجرا شده است  روش کار را روشن تر می کند. خط راه آهن منطقه شاپاتو که دو ایالت گانسو و نینشا را بهم متصل می نماید در حاشیه جنوب شرقی بیابان تنگر و در ساحل شمالی رودخانه زرد (Yellow river) قرار دارد و همواره در معرض  هجوم شنهای روان قرار داشته است. ارتفاع تلماسه های متحرک موجود در منطقه 100-50 متر بلندتر از سطح آ ب رودخانه می باشد. بیشتر این تلماسه ها که بر روی جلگه های شیلی ماسه ای بدون پوشش و به شکل تلماسه های متقاطع و زنجیره ای پراکنده شده اند تحت تاثیر باد غالب شمال غرب و بادهای فرعی جنوب شرق قرار دارند. تهاجم تلماسه ها از شمال غرب به جنوب شرقی بوده وسرعت حرکت میانگین سالانه آنها 5-3 متر میباشد. بطوریکه مسئولین مربوطه اظهار میداشتند احداث راه آهن در این منطقه غیر ممکن بنظر میرسیده و بسیاری از مشاوران خارجی نیز احداث راه آهن را در این منطقه که بین دو بیابان معروف تنگالی و گبی قرار دارد بسیار مشکل و یا غیر ممکن تصور می نمودند. بالاخره کارشناسان چینی با پیشنهاد یک طرح مؤثر نسبت به تثبیت تپه های شنی حدود 160 کیلومتر نوار حاشیه مناطقی که راه آهن از آن می گذرد، اقدام کرده اند. عرض کمربند های حفاظتی که در دو طرف خطوط راه آهن احداث شده در سمت رو به باد به طور متوسط  500 متر ودر سمت پشت به باد 300 متر است و دارای 5 نوع عملیات متفاوت بشرح زیر می باشد.
1- به فاصله کمی از راه آهن که در حدود 5 تا 10 متر است با استفاده از سنگ ریزه و قلوه سنگ بطور مکانیکی شنهای اطراف را تثبیت نموده بدون اینکه گیاهی در این قسمت کاشته شود (بجز رویش های علفی که بطور طبیعی میرویند). این ناحیه باز در اطراف راه آهن برای جلوگیری از سرایت آتش سوزیهای تصادفی به جنگلکارهای احداث شده در  نظر گرفته میشود و همچنین میتواند احداث تأسیسات مورد نیاز در آینده را در مجاورت این قسمت تضمین نماید.
2- بعد از این ناحیه در مسافتی بطول 40 تا50 متر درختان سازگار کشت گردیده که به آن ناحیة کمربند سبز اطلاق میگردد. در صورتیکه بارندگی منطقه بیش از 180 میلی متر باشد آبیاری مورد نیاز نیست ولی اگر در قسمتهائی از این ناحیه بارندگی کمتر از 180 میلی متر باشد درختان کاشته شده سالی دو تا سه بار آبیاری  میشوند.
3- بعد از ناحیه کمربند سبزمسافتی درحدود 200 متر را که معمولاً از تپه های شنی نسبتاً مرتفع یا مرتفع پوشیده شده با روش Straw-sand barrier  (شرح آن قبلا آمده است) بطورمکانیکی تثبیت نموده و سپس در بین باد شکن های احداث شده بوته های شن دوست و مقاوم به خشکی مانند هدی ساروم، کاراگانا، بید، صنوبر و آکاسیا (بمنظور تثبیت بیولوژیک) کشت  میشود. این ناحیه بنام کمربند محافظت کننده خوانده میشود.
4- بعد از ناحیه کمربند محافظت کننده ناحیه ای درحدود 280متر را مجدداً با احداث بادشکن های Straw-barrier  بطور مکانیکی تثبیت می نمایند که به ناحیه کمربند تثبیت یا Fixation Belt معروف است.
5- بعد ا ز ناحیه کمربند تثبیت ناحیه دیگری را که تحت عنوان کمربند متوقف کننده یا Stopping Belt  نامیده شده ایجاد می نمایند که با قلوه سنگ یا پوشش کاه و کلش به فواصل 1 تا 5/1 متر عملیات تثبیت در آن صورت می گیرد (تصویر 18).        

تصویر18  نمایی از سیستم تبیت ماسه های روان در اطراف راه آهن شاپاتو