وبلاگ تخصصی مهندسین مرتع و آبخیزداری

امروزه بهره برداری حداکثری ازمنابع وبه حداقل رساندن خسارتها به محیط زیست وحتی کمک به آن برای جبران خسارتهای وارده در گذشته ازطرف انسانها تا به امروز، از اهداف مهم دولتها وارگانهای مرتبط     می­باشد وبرای این منظور لازم است از روشهای نزدیک به طبیعت وروشهایی که علاوه بر درآمد زایی باعث جبران بعضی خسارتهای وارده به منابع طبیعی گردد واصل حداکثر استفاده با حد اقل خسارت نیز در آن رعایت گردد استفاده کنیم. در گروچنین روشهایی است که میتوان به توسعه پایدار امیدوار بود وحداقل اینکه این منابع به همین صورت که امروز هست بتواند به نسلهای بعد انتقال یابد تا آنها نیز بتوانند از این مواحب الهی بهره مند شوند.

یکی از این روشهاکه می­توان دراین باره از آن نام برد اگروفارستری می­باشدکه ترکیب دو صنعت جنگلداری وکشاورزی محسوب می­شود وبا اهداف چندجانبه که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد انجام می­گیرد.

درخت در این روش به منظورهای مختلف مورد استفاده قرار می­گیرد که شامل :

1-حفاظت ازخاک درمقابل فرسایش آبی وبادی وسایر عوامل نامساعد. 2-تامین چوب آلات برای رفع بخشی از نیاز صنایع3-حفاظت آب وحتی افزایش منابع آبی4-ایجاد پناهگاه برای حیات وحش5-اصلاح ساختار خاکهای آسیب دیده 6- استفاده از محصولات فرعی نظیر میوه, رزین وغیره. 7- استفاده از آن بعنوان تفرجگاهها وفضای سبزو....

وکشاورزی نیز در این روش به منظور تامین بخشی از محصولات زراعی یا دامی مورد نیاز در بخشهای مختلف زندگی انسانها صورت می گیرد.

نکته مهم آنکه همانطور که قبلا گفته شد برنامه ریزان در این عرصه باید روشها وترکیباتی را به کار برند که خسارتها به حد اقل رسیده وفعالیتها نیز اقتصادی ومقرون به صرفه بوده وهمچنین روشها منطبق با شرایط اقلیمی مناطق وفرهنگ مردم بومی باشد که این امر با توجه به پیشرفتهای علمی دور از دسترس نیست.

در ادامه به یکی از روشهای ترکیب درخت وزراعت اشاره میشود که البته تا به حال بصورت علمی مورد بررسی قرار نگرفته است اما با توجه به تجربه این روش در سطوح کوچک در برخی مناطق روستایی شمال کشور وبررسی های مقدماتی و مزایایی که در زیر به آنها اشاره می شود می توان از آن در مناطق روستایی که خاکها طی مدت طولانی به دلیل از بین رفتن جنگل در معرض تابش آفتاب وسایر عوامل نامساعد قرار گرفته اند  وتقریبا دیگر حتی مورد استفاده برای کشاورزی هم قرار نمی­گیرند(بدلایل مختلف مانند: کم وسعت بودن اراضی برای افراد,شیب بالا ,کم شدن مرغوبیت خاک و...) بهره گرفت.

گردو به عنوان درختی که قابل بهره برداری در بخشهای مختلف مانند چوب, مغز دانه, پوست وغیره که ارزش بالایی دارد و جو بعنوان محصولی که  مهمترین ویا حد اقل یکی از مهمترین منابع تامین خوراک دام وحتی انسان اهمیت ویژه دارد.                                                                                 . تلفیق این دو یعنی کاشت پایه های گردو در فواصلی که هم بتوان از چوب ومیوه وسایر موارد استفاده کرد وهم ماشین آلات کشاورزی به راحتی برای انجام شخم وغیره وارد عرصه شوند وهم نورکافی به محصول زراعی برسد و ما بتوانیم از جو بعنوان یک محصول زراعی بهره ببریم. به نظر می­رسد فاصله 12-10متر بین درختان گردو واستفاده از پایه هایی با ارتفاع متوسط مناسب برای این روش است.

البته ممکن است  با توجه به خاصیت آللوپاتی درخت گردو این امر غیر ممکن به نظر برسد اما با توجه به متفاوت بودن فصل رویش هر کدام از این محصولات یعنی رشد گردو از اواسط بهارتا اوایل پاییز و جو از اواسط پاییز تا اواسط بهار وتجربه قبلی می­توان گفت این امر ممکن بوده چرا که در فصل خواب درخت گردو سم از خود ترشح نمی کند و احتمالامیزان سم موجود در برگهای خزان شده در حد پایین بوده وضرری برای جو ندارد(باتوجه به تجربه قبلی) همچنین بدون برگ بودن گردو در زمستان به تامین نور مورد نیاز برای رشد جو کمک می کند و جو میتواند به رشد خود ادامه دهد.

اما محاسن این تلفیق شامل:

1- اجرای این روش در عرصه های کشاورزی که به دلیل استفاده طولانی مدت وغیر اصولی دچار فرسایش وآسیب شده اند مثلا در مناطق روستایی شمال کشور بدلایل گفته شده غیر قابل استفاده شده اند
 می تواند موجب اصلاح خاک شده واز آسیب بیشتر به خاک جلوگیری نماید.

2- تولید محصول زراعی به دو صورت محصول جو وعلوفه سبز برای کشاورزان روستایی که غالبا دامدار نیز هستند ومجبورند برای تامین نیاز دام خود در زمستان وبهار وارد عرصه جنگل شوند که باعث آسیب به زادآوری می گردد.

3-استفاده از محصول گردو که شامل میوه که درصنایع مختلف استفاده می شود ومغز گردو که دارای ارزش غذایی بالا وحتی دارویی که باعث اشتغال زایی روستاییان نیز میگردد.

4- استفاده از چوب گردو درطولانی مدت وسرشاخه های آن در کوتاه مدت برای تامین سوخت روستاییان.

5- شخم عرصه در پاییز که باعث قرار گرفتن برگهای ریخته شده در عرصه در زیر خاک وتولید هوموس مناسب که این نیز می تواند باعث اصلاح ساختار خاک شده وبخشی از نیاز جو را در فصل رشد برآورده کند ضمن آنکه شخم زدن به درخت نیز با توجه به هوا دهی شدن به خاک کمک کند.

6- شخم پاییزه وپوشش علفی در فصل باران ودرخت مجموعه عواملی هستند که باعث جذب حداکثر آب باران در زمین شده وبه تبع آن سطح آبهای زیر زمینی نیز افزایش می یابد واز بروز سیل جلوگیری میشود.

7- ریشه عمیق گردو باعث جلوگیری از رانش میشود.

8-سایر اثرات شامل: اشتغال زایی در تمام فصول سال در روستا وعدم مهاجرت روستاییان به شهر, تامین بخشی از نیاز اقتصادی کشاورزان ومهمتر کمک به حفظ منابع طبیعی.

 درپایان به نظر می­رسد که اجرای چنین طرحهایی باتوجه به شرایط اقلیمی و اقتصادی-سیاسی  و اجتماعی ایران با بررسیهای دقیق تر علمی ضروری می­باشد .