وبلاگ تخصصی مهندسین مرتع و آبخیزداری

یکی از پروژه های موفقی که چینی ها برای حفاظت مزارع کشاورزی و خطوط مواصلاتی از هجوم باد و شنهای روان ایجاد کرده اند شبکه های بزرگ و بسیار عظیم بادشکن زنده است. ترکیب و ارتفاع این بادشکن ها متناسب با اهداف خاص و مناطق مختلف، تفاوت می کند ولی در هر صورت رابطه آنها بر پایه شناخت مکانیسم فرایند بیابان زایی از دیدگاه اکولوژیک استوار است. بطور مثال سیستم کنترل ماسه در واحه ها[1] بر اساس اصل تاثیر مجموعه سیستم، مشتمل بر کمربند سبز گراسها و بوته ای ها (Grass&shrub)که برای جلوگیری از ماسه ها در سمت رو به باد دامنه های خارجی واحه کاشته شده و بادشکن های پیرامونی واحه و نیز سه شبکه درختی درون آن پایه ریزی شده است. این سه نوع کشت بر اساس آرایش و ساختمان و بر طبق وظیفه حفاظتی مربوطه دارای شکل و اندازه خاص خود هستند. هر سیستم فرعی به عنوان جزئی از کل سیستم بوسیله وظیفه و ساختمان خود معین می گردد. مثلا کمربند گراسها و شراب ها در جلوی واحه که با هدف فرود آوردن و انباشته کردن دانه های ماسه بادی بعنوان اولین سپر دفاعی ایجاد شده است، به عرض (معمولا300 – 100 متر) و مساحت معین و مرکب از گیاهانی با ارتفاع مختلف است که موجب زبری سطحی میگردد این کمربند عملیات پیشگام برای احداث سراسری کل سیستم است زیرا این کمربند بسادگی ایجاد شده و اثرات خود را خیلی سریع اعمال می نماید. کمربند بعدی که به کمربند تثبیت معروف است با عرضی حدود 1000 متر با استفاده از گونه هایی مانند تاغ و نیتراریا و یا اسکنبیل همراه با عملیات مکانیکی مانند ایجاد پشته های رسی(Bariers) احداث می شوند(شکل5).

مشارکت این دو کمربند ضمن شکستن سرعت باد، ذرات ماسه بادی ها را از حرکت باز می دارند . احداث این سیستم ها در نواحی مختلف قدری متفاوت است. همین روش با هدف کنترل و تثبیت ماسه در ناحیه تورپان که در بیابان گبی قرار دارند با منطقه مین چین قدری تفاوت دارد(شکل6). همین نوع بادشکن ها نیز معمولاً برای محافظت کانال های آبیاری، جاده های دسترسی، راه آهن و غیره نیز به فراوانی مورد استفاده قرار می گیرد که شرح آن در پی خواهد امد.

  شبکه های حفاظتی اراضی زراعی که برای تضعیف سرعت باد و بهبود میکروکلیمای اینگونه مناطق طراحی شده است به بررسی دقیق خلل و فرج شبکه و انتخاب گونه های گیاهی تثبیت کننده ماسه نیاز دارد[2].  این وضعیت در مناطق بیابانی گانسو، جائیکه در بیشتر ایام سال، اراضی زراعی  و باغات میوه در معرض هجوم بادهای سهمگین حاوی ذرات معلق بویژه از طرف بیابان بزرگ گبی(Gobi) هستند کاملا چشمگیر است. معمولاهجوم طوفانهای ماسه خسارت و صدمات جبران ناپذیری به تولیدات کشاورزی این منطقه وارد می کند، لذا اهالی این مناطق با ایجاد شبکه های بزرگ باد شکن عمدتاً ازگونه های مختلف صنوبر، کاج و همچنین درختان مقاوم به خشکی مانند سنجد موفق شده اند میزان تولید در اراضی زراعتی و باغات را افزایش دهند(تصاویر شماره 7 یکی از مناطق اجرای پروژه های احداث کمربند سبز را در مناطق شمال غرب چین نشان می دهد ).

یکی از پروژه های موفقی که چینی ها برای حفاظت مزارع کشاورزی و خطوط مواصلاتی از هجوم باد و شنهای روان ایجاد کرده اند شبکه های بزرگ و بسیار عظیم بادشکن زنده است. ترکیب و ارتفاع این بادشکن ها متناسب با اهداف خاص و مناطق مختلف، تفاوت می کند ولی در هر صورت رابطه آنها بر پایه شناخت مکانیسم فرایند بیابان زایی از دیدگاه اکولوژیک استوار است. بطور مثال سیستم کنترل ماسه در واحه ها[1] بر اساس اصل تاثیر مجموعه سیستم، مشتمل بر کمربند سبز گراسها و بوته ای ها (Grass&shrub)که برای جلوگیری از ماسه ها در سمت رو به باد دامنه های خارجی واحه کاشته شده و بادشکن های پیرامونی واحه و نیز سه شبکه درختی درون آن پایه ریزی شده است. این سه نوع کشت بر اساس آرایش و ساختمان و بر طبق وظیفه حفاظتی مربوطه دارای شکل و اندازه خاص خود هستند. هر سیستم فرعی به عنوان جزئی از کل سیستم بوسیله وظیفه و ساختمان خود معین می گردد. مثلا کمربند گراسها و شراب ها در جلوی واحه که با هدف فرود آوردن و انباشته کردن دانه های ماسه بادی بعنوان اولین سپر دفاعی ایجاد شده است، به عرض (معمولا300 – 100 متر) و مساحت معین و مرکب از گیاهانی با ارتفاع مختلف است که موجب زبری سطحی میگردد این کمربند عملیات پیشگام برای احداث سراسری کل سیستم است زیرا این کمربند بسادگی ایجاد شده و اثرات خود را خیلی سریع اعمال می نماید. کمربند بعدی که به کمربند تثبیت معروف است با عرضی حدود 1000 متر با استفاده از گونه هایی مانند تاغ و نیتراریا و یا اسکنبیل همراه با عملیات مکانیکی مانند ایجاد پشته های رسی(Bariers) احداث می شوند(شکل5).

مشارکت این دو کمربند ضمن شکستن سرعت باد، ذرات ماسه بادی ها را از حرکت باز می دارند . احداث این سیستم ها در نواحی مختلف قدری متفاوت است. همین روش با هدف کنترل و تثبیت ماسه در ناحیه تورپان که در بیابان گبی قرار دارند با منطقه مین چین قدری تفاوت دارد(شکل6). همین نوع بادشکن ها نیز معمولاً برای محافظت کانال های آبیاری، جاده های دسترسی، راه آهن و غیره نیز به فراوانی مورد استفاده قرار می گیرد که شرح آن در پی خواهد امد.

  شبکه های حفاظتی اراضی زراعی که برای تضعیف سرعت باد و بهبود میکروکلیمای اینگونه مناطق طراحی شده است به بررسی دقیق خلل و فرج شبکه و انتخاب گونه های گیاهی تثبیت کننده ماسه نیاز دارد[2].  این وضعیت در مناطق بیابانی گانسو، جائیکه در بیشتر ایام سال، اراضی زراعی  و باغات میوه در معرض هجوم بادهای سهمگین حاوی ذرات معلق بویژه از طرف بیابان بزرگ گبی(Gobi) هستند کاملا چشمگیر است. معمولاهجوم طوفانهای ماسه خسارت و صدمات جبران ناپذیری به تولیدات کشاورزی این منطقه وارد می کند، لذا اهالی این مناطق با ایجاد شبکه های بزرگ باد شکن عمدتاً ازگونه های مختلف صنوبر، کاج و همچنین درختان مقاوم به خشکی مانند سنجد موفق شده اند میزان تولید در اراضی زراعتی و باغات را افزایش دهند(تصاویر شماره 7 یکی از مناطق اجرای پروژه های احداث کمربند سبز را در مناطق شمال غرب چین نشان می دهد ).